آتش‌بس شکننده روی لبه لرزان بدعهدی صهیونیست ها

«بشارت نو» توافق «حماس _اسرائیل» رابرای توقف جنگ بررسی می کند:
سیدرضا هاشمی زاده/روزنامه نگار

توافق آتش‌بس فاز اول طرح صلح دونالد ترامپ که در ۸ اکتبر ۲۰۲۵ حاصل شد، جدیدترین و پرفشارترین تلاش برای خاموش کردن شعله‌های جنگ سه‌ساله غزه است. این توافق در حالی به دست آمد که میراث‌دار شکست‌های مکرر قبلی است؛ جایی که آتش‌بس ۴۲ روزه ژانویه ۲۰۲۵ در ۱۸ مارس ۲۰۲۵ با حملات اسرائیل فروپاشید و اثبات کرد که “اراده سیاسی و اعتماد متقابل” برای صلح وجود ندارد. این گزارش نگاهی به ابعاد فاجعه‌بار جنگ، سرایت منطقه‌ای درگیری و چشم‌انداز مبهم توافق جدید می اندازد .
*درس‌های ناکامی آتش‌بس‌های پیشین
این آتش‌بس موقت در بستر یک فاجعه انسانی بی‌سابقه در غزه به اجرا درآمد که هزینه‌های جنگ سه‌ساله را به‌وضوح نشان می‌دهد:
• تلفات گسترده و ویرانی زیرساخت‌ها: بیش از ۶۷,۰۰۰ فلسطینی کشته و بیش از ۱۶۹,۰۰۰ نفر مجروح شده‌اند. اکثریت قاطع قربانیان را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند. حدود ۶۹ درصد از زیرساخت‌های غزه، شامل ۹۲ درصد از خانه‌ها و ۸۸ درصد از مدارس، تخریب یا آسیب جدی دیده‌اند که بازسازی آن یک پروژه چند میلیارد دلاری و چند ساله خواهد بود.
• بحران قحطی و سلامت: ۹۱ درصد از جمعیت غزه با ناامنی غذایی حاد روبرو هستند. محرومیت عمدی از کمک‌ها وضعیت را فاجعه‌بار کرده است و تمامی کودکان زیر پنج سال در معرض سوءتغذیه شدید قرار دارند. سازمان‌های بشردوستانه برای ارسال اقلام حیاتی، خواستار دسترسی کامل و بدون محدودیت هستند.
• سوءرفتار با زندانیان: زندانیان تبادل‌شده فلسطینی به طور مکرر از شکنجه، گرسنگی، ضرب و شتم و تحقیر در زندان‌های اسرائیل خبر داده‌اند. در مقابل، اسرای اسرائیلی آزادشده نیز ضعیف، لاغر و تکیده توصیف شدند که نشان‌دهنده ابعاد فاجعه در حوزه حقوق بشر است.

شکست آتش‌بس ۴۲ روزه ژانویه ۲۰۲۵، بزرگترین هشدار برای توافق جدید است:
• نقض‌های مکرر: در طول دوره آتش‌بس، اسرائیل متهم به ۲۶۵ مورد نقض آتش‌بس شد که منجر به کشته شدن ۱۱۸ فلسطینی گردید. در مقابل، حماس نیز مبادلات را به حالت تعلیق درآورد.
• فروپاشی نهایی: بنیامین نتانیاهو و ائتلاف راست افراطی او، با خودداری از خروج از کریدور فیلادلفی و تعلل در اجرای مرحله دوم، در نهایت آتش‌بس را نقض کردند. تحلیلگران هشدار دادند که نتانیاهو “قصد واقعی برای پایان دادن به جنگ نداشته است،” بلکه صرفاً به دنبال رهایی اسرا بوده است، موضوعی که بزرگترین تهدید برای توافق جدید محسوب می‌شود.
سرایت آتش درگیری به خاورمیانه
جنگ غزه از همان ابتدا به یک بحران چند جبهه‌ای تبدیل شد و منطقه را در آستانه درگیری‌های گسترده‌تر قرار داد:
• لبنان (جبهه حزب‌الله): مرز شمالی اسرائیل با لبنان عملاً به یک جبهه جنگ فعال تبدیل شد. تبادل آتش روزانه میان ارتش اسرائیل و حزب‌الله منجر به تخلیه گسترده جمعیت از هر دو سوی مرز و تهدید جدی آغاز یک جنگ تمام‌عیار با ویرانی‌هایی بسیار گسترده‌تر شد.بعدها ارتش اسرائیل حملات زیادی را به اهداف مختلف در لبنان و علیه گروه حزب الله انجام داد که دهها فرمانده این گروه دراین حملات شهید شدند .همچنین دوتن از دبیران کل این جنبش(حسن نصرالله الله و هاشم صفی الدین) نیز به شهادت رسیدند .
• سوریه و عراق : حملات هوایی منتسب به اسرائیل به اهداف وابسته به ایران و شبه‌نظامیان نیابتی در خاک سوریه و عراق به امری روزمره تبدیل شد. این حملات نه تنها زیرساخت‌های نظامی و اطلاعاتی را هدف قرار داد، بلکه منجر به شهادت فرماندهان ارشد و تشدید تنش در عمق منطقه گردید.
• حملات اسراییل به یمن (حوثی‌ها): حملات موشکی و پهپادی حوثی‌های یمن به کشتیرانی بین‌المللی در دریای سرخ، تجارت جهانی را مختل کرد و نشان داد که آتش غزه تا شاخ آفریقا نیز سرایت کرده است.
نقش پیچیده ایران و قطر
• ایران : جمهوری اسلامی ایران به عنوان حامی اصلی محور مقاومت (شامل حماس و حزب‌الله)، در کانون درگیری قرار گرفت. حمایت ایران از گروه‌های مقاومت ، تنش‌ها را به بالاترین سطح ممکن رساند و سناریوی درگیری مستقیم با اسرائیل یا آمریکا را به یک احتمال جدی تبدیل کرد.امری که بالاخره با حمله ددمنشانه صهیونیست ها به ایران دراواخر خرداد رنگ واقعیت پذیرفت .در جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل حملات متقابل زیادی را علیه یکدیگر انجام دادند و در نهایت آمریکایی ها هم وارد نبرد شده و تاسیسات هسته ای ایران را بمباران کردند.
• قطر : قطر و مصر به عنوان میانجی‌های اصلی و میزبان رهبران حماس، نقشی حیاتی در انعقاد هر دو توافق (ژانویه و اکتبر ۲۰۲۵) ایفا کردند، اما نفوذ آن‌ها برای تضمین اجرای پایدار توافق در مقابل موانع سیاسی اسرائیل کافی نبوده است.دوحه نیز هدف حمله هوایی اسرائیل علیه مقرهای حماس واقع شد که تنش هایی را بدنبال داشت .

* توافق جدید ترامپ (اکتبر ۲۰۲۵) و موانع پایداری
توافق فاز اول طرح صلح ترامپ، که با فشار “مستقیم و شخصی” ترامپ به منظور جلوگیری از تکرار شکست‌های قبلی حاصل شد، همچنان با همان موانع ساختاری که آتش‌بس ژانویه را از بین برد، روبرو است:
جزئیات فاز اول:
• تبادل نهایی اسرا: حماس به آزادی ۴۸ گروگان نهایی (شامل ۲۰ نفر زنده) در ازای آزادی حدود ۲,۰۰۰ زندانی فلسطینی توسط اسرائیل متعهد شد.
• آتش‌بس موقت: توقف درگیری‌ها، عقب‌نشینی جزیی نیروها و افزایش حیاتی کمک‌های بشردوستانه.
چالش‌های تکراری و خطر نقض مجدد:
• مخالفت راست افراطی و خطر فروپاشی ائتلاف: شرکای راست افراطی نتانیاهو (مانند اسموتریچ) به شدت با آزادی ۲,۰۰۰ زندانی مخالف هستند و رأی منفی دادند. خطر فروپاشی ائتلاف و نقض دوباره توافق توسط اسرائیل (مانند آنچه در مارس ۲۰۲۵ رخ داد)، یک تهدید جدی است، چرا که نتانیاهو حفظ قدرت سیاسی خود را بر صلح ارجح می‌داند.
• عدم تضمین فاز دوم و تناقض در اهداف نهایی: طرح ترامپ خواستار خلع سلاح حماس و ایجاد “مسیر معتبر به سوی دولت فلسطین” است. این در حالی است که نتانیاهو قاطعانه مخالف تشکیل دولت فلسطین است و حماس نیز خلع سلاح و کناره‌گیری از حکمرانی را نپذیرفته است. این تضادهای بنیادین، اجرای کامل فازهای بعدی را عملاً غیرممکن می‌سازد و تضمینی برای جلوگیری از بازگشت اسرائیل به جنگ پس از آزادی گروگان‌ها وجود ندارد، مگر اهرم فشار دولت ترامپ.
*چشم‌انداز آینده و موانع حل ریشه‌ای بحران
بعید به نظر می‌رسد که این توافق به صلح دائمی منجر شود. این آتش‌بس موقت صرفاً یک فرصت برای مهار درگیری‌های منطقه‌ای و توقف کشتار است.
رسانه‌های اسرائیلی اذعان کردند که اسرائیل در هدف اصلی خود یعنی “نابودی کامل حماس” ناکام مانده و این گروه همچنان کنترل نوار غزه را در اختیار دارد. هرگونه توافق پایدار نیازمند یک نقشه راه روشن برای حکمرانی انتقالی و بازسازی غزه است که بدون حضور حماس در رأس قدرت و بدون کنترل نظامی اسرائیل شکل بگیرد؛ اما این نقشه راه هنوز وجود ندارد.محمد بن سلمان، رهبر غیررسمی عربستان، صراحتاً اعلام کرده است که عادی‌سازی روابط با اسرائیل منوط به تشکیل دولت فلسطینی است. تضاد نتانیاهو با این شرط، اجرای فازهای بعدی و ایجاد یک ائتلاف منطقه‌ای پایدار را عملاً ناممکن می‌سازد.جنگ و شکست آتش‌بس‌ها، شکاف بین کشورهای عربی (حامی راه‌حل دو دولتی) و اسرائیل (که تشکیل دولت فلسطینی را تهدیدی برای امنیت می‌داند) را به شدت عمیق‌تر کرده است.
برای جلوگیری از تکرار شکست آتش‌بس مانند مارس ۲۰۲۵، هرگونه صلح پایدار نیازمند تضمین‌های محکم بین‌المللی واجرای موارد زیر خواهد بود :
_تضمین پایان کامل جنگ و خروج اسرائیل از غزه.
_حل ریشه‌ای مسئله حکمرانی آینده غزه.
_ارائه یک نقشه راه عملی و معتبر برای دولت فلسطین و حق تعیین سرنوشت.
این توافق، صرفاً یک فرصت موقت برای توقف کشتار و تبادل اسرا است. بدون این الزامات و با توجه به سرایت آتش به منطقه و نفوذ قدرت‌های موثر و از همه مهمتر بدعهدی های پیشین صهیونیست ها در اجرای مفاد توافق ها ،چرخه خشونت ادامه خواهد یافت و این توافق نیز سرنوشتی مشابه آتش‌بس‌های قبلی خواهد داشت.