اجرای مکانیسم ماشه؛ بی اثر یا مخرب؟
- شناسه خبر: 16730
- تاریخ و زمان ارسال: 12 شهریور 1404 ساعت 11:15
- منتشرکننده: مدیریت
محسن میرحسینی؛ تحلیلگر سیاسی و استاد دانشگاه در گفتگو با «بشارت نو» پیامد فعال شدن مکانیزم ماشه را تشریح کرد:
سیدمحسن میرحسینی/عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه یزد
وزرای خارجه سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفتوگو با مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا به او اطلاع دادهاند که روند فعالسازی مکانیسم «اسنپبک» علیه ایران را از روز پنج شنبه ۶ شهریور آغاز کرده اند و امیدوارند تهران ظرف ۳۰ روز تعهداتی در مورد برنامه هستهای خود ارائه دهد که آنها را متقاعد به تعویق اقدامات مشخص کند. سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا مدعی نقض تعهدات برجامی از سوی ایران هستند و این موضوع ایران را طبق فصل هفتم منشور سازمان ملل در وضعیت تحریمهای مجدد قرار میدهد.
در داخل کشور برخی که بیشتر از طیف اصول گرا هستند مکانیسم ماشه یا اسنپبک (Snapback Mechanism) را سازوکاری بی تاثیر بر اقتصاد و نیز سیاست ایران می دانند و معتقدند الان نیز ایران تحت تحریم های شدید آمریکا و کشورهای هم پیمان آن قرار دارد و مکانیسم ماشه قرار نیست فشار بیشتری بر ایران وارد سازد ولی از سوی دیگر بسیاری از تحلیل گران مستقل ازجمله نویسنده این یادداشت به دلایلی که در ذیل به آن اشاره می شود براین باورند که بازگشت تحریمها می تواند پیامدهای مخرب سیاسی و اقتصادی زیادی برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته باشد:
الف- تاثیرات منفی اقتصادی
– بازگشت تحریمهای شدید بینالمللی، به ویژه در حوزههای بانکی، نفتی و حملونقل، باعث کاهش بیشتر همکاری شرکتهای خارجی با ایران شده و تلاش دولت پزشکیان برای جذب سرمایهگذاریهای بینالمللی را خنثی می سازد.
- افزایش ناگهانی و شدید نرخ ارز و طلا در پی مکانیسم ماشه منجر به کاهش بیشتر ارزش ریال گردیده و تقاضا برای داراییهای امن مانند طلا و ارزهای دیجیتال را افزایش می دهد که انتظار می رود این پدیده ۳۰ تا ۴۰ درصد تورم را در کوتاهمدت افزایش داده و در بلند مدت سقوط شدید ارزش پول ملی ایران (ریال) و افزایش شدید تورم را در پی داشته باشد و پیشبینی میشود تورم سالانه تا حدود ۹۰ درصد و نرخ دلار به حدود ۱۶۵ هزار تومان یا بالاتر برسد.
– کاهش ارزش بازار بورس و کوچک شدن سفره مردم با کاهش قدرت خرید و آسیب شدید به معیشت خانوارها. بورس تهران ممکن است در سه ماه اول پس از بازگشت تحریمها تا ۳۰ درصد افت کند.
- کاهش صادرات نفت: تحریمهای نفتی باعث محدود شدن فروش نفت ایران در بازار جهانی شده و درآمدهای ارزی را تا ۷۰ درصد کاهش میدهد.
- اختلال در زنجیره تامین مواد اولیه تولید: محدودیتهای مالی و بانکی دسترسی به تکنولوژی و کالاهای واسطهای و سرمایهای را دشوار ساخته و نوسانات در واردات مواد اولیه تولید را تشدید میکند که به کاهش تولید داخلی و افزایش بیکاری منجر خواهد شد.
– آسیب به بخش بهداشت و درمان و کاهش کیفیت زندگی اجتماعی و اقتصادی اقشار مختلف جامعه.
- تأثیر اجتماعی و روانی: افزایش تورم و کاهش قدرت خرید، اعتماد عمومی به اقتصاد را کاهش داده و احتمال بروز ناآرامیهای اجتماعی افزایش مییابد.
- کاهش سرمایهگذاری: عدم قطعیت سیاسی و اقتصادی باعث کاهش تمایل سرمایهگذاران داخلی و خارجی به سرمایهگذاری خواهد شد که به رکود بیشتر اقتصاد منجر میشود.
ب- تاثیرات منفی سیاسی
– تشدید انزوای سیاسی و دیپلماتیک ایران در سطح بینالمللی، کاهش توان ایران در مراودات دیپلماتیک و کاهش حمایتهای سیاسی از سوی دیگر کشورها.
– بازگشت محدودیتها و تحریمهای تسلیحاتی، که ایران را در حوزه نظامی و دفاعی محدود میکند.
– افزایش فشارهای بینالمللی و احتمال تشدید دوباره تنشهای نظامی و سیاسی در منطقه.
بنابراین، فعال شدن مکانیسم ماشه میتواند به سرعت وضعیت اقتصادی و سیاسی ایران را به شرایط بحرانی بازگرداند و فشارهای داخلی و خارجی را بر جمهوری اسلامی ایران به شدت افزایش دهد و باعث بازگشت ایران به شرایط قبل از برجام و فشارهای شدید داخلی و خارجی بر کشور شود.
ج- «اسنپ بک» بی تاثیر یا تأثیرگذار؟
واکنشهای رسمی داخلی در ایران به این مکانیسم منفی بوده و مسئولان جمهوری اسلامی آن را نامشروع و ناعادلانه میدانند و معتقدند با توجه به اینکه کشورهای اروپایی سالها به تعهدات برجامی خود عمل نکردهاند در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران باید از پیمان انپیتی خارج شود و نیز آمریکا حق استفاده از این مکانیسم را ندارد زیرا از برجام خارج شده است. برخی از نمایندگان مجلس و مقامهای رسمی از جمله مقامات وزارت خارجه اعلام کردهاند که ایران ممکن است از معاهده منع گسترش تسلیحات هستهای (NPT) خارج شود که جدیترین و نمادینترین واکنش حقوقی و سیاسی داخلی به اسنپبک است که در این رابطه می توان گفت خروج ایران از معاهده می تواند موضوع را پیچیده تر نماید چراکه در کنار اروپا و آمریکا رژیم اسرائیل نیز با حساسیت خاصی این موضوع را رصد می کند و می تواند حملات مجددی را بر مراکز هسته ای کشورمان بدنبال داشته باشد. در این راستا بنظر می رسد بدور از تندروی هایی که می تواند اثرات منفی بیشتری برای کشور داشته باشد با عقلانیت توام با مصلحت می توان اقدامات زیر را در دستور کار قرار داد:
- تقویت دیپلماسی خارجی با تاکید بر ادامه مذاکرات و دیپلماسی با کشورهای طرف برجام به شرط رعایت متقابل و توقف تحریمها.
- استفاده از ظرفیت سازمان ملل و دبیرکل آن، برای رد ادعاهای طرفهای مخالف و تبیین غیرقانونی بودن فعالسازی مکانیسم ماشه بر اساس تعهدات برجامی و قطعنامه ۲۲۳۱.
- رایزنی و تقویت حمایت دیپلماتیک از سوی کشورهای هم پیمان ایران در شورای امنیت، به ویژه روسیه و چین، که اعلام کردهاند از مواضع ایران حمایت میکنند و بازگشت تحریمها را به رسمیت نمیشناسند و استفاده از فرصت ۳۰ روزه برای تلاش در جهت تضعیف اجماع بینالمللی و ایجاد فضای اعتماد برای از سرگیری مذاکرات هستهای و سیاسی.
این اقدامات اگرچه چالشزا هستند، اما میتوانند زمان بیشتری برای ایران فراهم کنند و شاید از اجرای کامل تحریمهای مجدد جلوگیری کنند.
– پیگیری دیپلماسی فعال با کشورهای عضو برجام، به ویژه کشورهای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) و میانجیهای بینالمللی برای رسیدن به یک توافق موقت که شامل بازگشت بازرسان آژانس به تأسیسات هستهای و شفافسازی درباره ذخایر اورانیوم غنیشده باشد. این توافق میتواند مانع از بازگشت تحریمها شود.
د- نتیجه:
تجربیات 47 ساله بعداز انقلاب این را ثابت کرده است که اتخاذ روش های رادیکالی در مقابل غرب و آمریکا و کاغذ پاره نامیدن تلاش های غربی ها برای انزوای بیشتر ایران تنها پاک کردن صورت مسئله بوده و این موضوع به مثابه آتش زیرخاکستر بالاخره شعله ور شده و بخصوص مردم این مرز و بوم را در تنگنای بیشتر قرار خواهد داد. لذا در این مدت زمان باقیمانده قبل از اجرای کامل مکانیسم ماشه، بنظر می رسد جمهوری اسلامی ایران میتواند با اقدامات حقوقی و دیپلماتیک زیر با عقلانیت و تدبیر از این معضل بار دیگر به سلامت عبور نماید.
