ارابه های مرگ؛ بی کیفیت اما گران

«بشارت نو» کیفیت خودروهای داخلی درحوادث مرگبار را بررسی می کند :
آمار تکان دهنده مرگ ناشی از تصادفات خودروهای ایرانی و هزینه های گزاف انسانی و اقتصادی این تابوت های متحرک نشان می دهد برای تداوم این صنعت رانتی و ناکارآمد، چه تاوان سنگینی به جامعه تحمیل می شود
سیدرضا هاشمی زاده/روزنامه نگار

سالانه حدود ۲۰ هزار کشته در جاده‌های ایران، تنها نتیجه خطای انسانی نیست؛ بلکه سهم عمده‌ای از این فاجعه ملی به کیفیت فاجعه‌بار و ایمنی پایین خودروهای داخلی بازمی‌گردد. از ایربگ‌هایی که در لحظه حادثه باز نمی‌شوند تا بدنه‌هایی که در تصادفات مچاله می‌گردند ، این گزارش به بررسی ابعاد هولناک تأثیر خودروهای ناایمن داخلی بر افزایش تلفات جانی، با وجود قیمت‌های گزاف و سرسام‌آور، می‌پردازد. فاجعه‌ای که محصولات دو شرکت بزرگ خودروساز را به “ارابه‌های مرگ” یا “تابوت‌های متحرک” تبدیل کرده است.
* فاجعه ایمنی و نقص حیاتی از بدنه تا ایربگ
مقامات ارشد پلیس راهور، از جمله فرمانده کل انتظامی (سردار رادان)، تأکید دارند که ۵۰ تا ۶۰ درصد تلفات تصادفات ناشی از ایمنی پایین این وسایل نقلیه است.
ضعف عملکردی تجهیزات ایمنی، عامل اصلی تبدیل یک تصادف ساده به فاجعه است. آمار تکان‌دهنده پلیس راهور نشان می‌دهد که از ۱۰۰ تصادف، ایربگ ۹۳ خودرو باز نمی‌شود. حادثه زنجیره‌ای محور بهبهان که در آن، ایربگ هیچ‌یک از ۵۹ خودروی داخلی درگیر، عمل نکرد، مدرک عینی این ناایمنی است. عملکرد نادرست ترمز ABS، عدم پایداری و فرمان‌پذیری مناسب، و آتش‌سوزی سریع خودروها، از دیگر عوامل تشدید حوادث مرگبار در این “چهار چرخ‌های” فاقد استانداردهای روز دنیا هستند.
برخلاف خودروهای خارجی که کابین سرنشینان را در تصادفات حفظ می‌کنند، بدنه‌های داخلی فاقد استحکام لازم هستند.در تصادفات، قطعاتی مانند موتور و میل فرمان به داخل کابین سرنشینان نفوذ کرده و موجب آسیب‌های جانی شدید (کششی، فشاری، برشی) می‌شوند.در بسیاری از تصادفات، اتاق سرنشینان دچار تاب‌برداشتن شدید شده و ستون‌ها خم می‌شوند؛ کابین شکننده در کوچک‌ترین برخوردی مچاله شده و جان سرنشینان را به خطر می‌اندازد.

* ابعاد فاجعه ملی در آمار و اقتصاد
تلفات جاده‌ای در ایران یک بحران ملی با ابعاد گسترده است و سومین عامل مرگ‌ومیر کشور (در حالی که در سطح جهانی هشتم است) محسوب می‌شود. به طور متوسط، سالانه حدود ۲۰ هزار نفر در تصادفات جاده‌ای ایران جان خود را از دست می‌دهند. هرچند در مواقع تعطیلی و…آمار این حوادث به شدت بالا می رود چنانچه در نوروز ۱۴۰۴، ۸۸۰ نفر جان باخته و ۲۰ هزار نفر مجروح شدند.۵۰ تا ۵۲ درصد از جان‌باختگان سوانح ترافیکی، در محل وقوع حادثه طعمه مرگ می‌شوند که این آمار بالا مستقیماً با پایین بودن ایمنی خودروها در ارتباط است. سالانه معادل ۶ تا ۷ درصد تولید ناخالص ملی صرف جبران هزینه‌های ناشی از سوانح رانندگی می‌شود؛ هزینه‌های سرسام‌آوری که بر دوش نظام درمان و خانواده‌های داغدار می‌افتد. عدم توجه به جلو با ۴۴ درصد و ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه با ۱۵ درصد، مهم‌ترین عوامل انسانی تصادفات هستند.
*چرخه معیوب انحصار، رانت و دلالی
ادامه تولید این خودروهای ناایمن با قیمت‌های ناعادلانه، ریشه در ساختارهای انحصاری و فقدان نظارت دارد. ممنوعیت یا محدودیت شدید واردات و تعرفه‌های سنگین، فضای رقابتی را حذف کرده است. خودروسازان داخلی می‌دانند که مصرف‌کننده ایرانی چاره‌ای جز خرید محصولات آن‌ها ندارد.کارشناسان معتقدند “دولت و وزارت صمت نماینده خودروساز هستند نه مردم”. این حمایت همه‌جانبه، که ریشه در وجود “باندهای مافیایی” و ذی‌نفعان دارد، انگیزه برای ارتقاء کیفیت را از بین برده و مانع از اجرای جدی استانداردها می‌شود. شرکت‌ها به‌جای نزدیک کردن کیفیت به استانداردهای جهانی، استانداردها را به کیفیت پایین محصولات خود نزدیک کرده‌اند که منجر به “پسرفت” در صنعت شده است. نرخ کشته‌های جاده‌ای در ایران ۸ برابر کشوری مانند آلمان است که مستقیماً به ایمنی خودروها برمی گردد .فاصله نجومی میان قیمت کارخانه و بازار آزاد، باعث شده تا خودرو دیگر یک کالای مصرفی نباشد، بلکه به یک حوزه “لاتاری‌مانند” برای دلالی و سرمایه‌گذاری تبدیل شود و فشار اقتصادی مضاعفی به مردم تحمیل گردد.
*خلأهای نظارتی و مسیر نجات جان مردم
بزرگترین مانع ارتقای ایمنی و کیفیت، فقدان نظارت دقیق و ساختارهای حمایتی است.

در ایران، برخلاف کشورهای توسعه‌یافته، مرکز آزمون تصادف (Crash Test Center) برای سنجش استحکام و مقاومت بدنه خودروها وجود ندارد و پلیس به شدت از تأخیر در راه‌اندازی آن انتقاد کرده است.استانداردهای ایمنی فعلی ایران از نسخه‌های منسوخ ۲۰۰۹ استانداردهای اروپایی الگوبرداری شده و تجهیزات ایمنی نوین (مانند سیستم ترمز اضطراری پیشرفته) در تولیدات داخلی تعبیه نشده‌اند.خودروهای داخلی به دلیل فناوری‌های قدیمی، مصرف سوخت بالایی دارند که فشار یارانه‌ای سنگینی به دولت و فشار اقتصادی مضاعفی به مردم وارد می‌کند.
راهکارهایی برای امنیت ترددی مردم
آزادسازی واردات: حذف تعرفه‌های سنگین و آزادی ورود خودروهای باکیفیت جهانی برای ایجاد رقابت و خروج «ارابه‌های مرگ» از چرخه تولید.
اقدام قاطع پلیس: پلیس راهور باید با استناد به قصور اثبات‌شده (مانند عمل نکردن ایربگ‌ها)، فوراً شماره‌گذاری خودروهای فاقد ایمنی لازم را متوقف کند.
نظارت مستقل: تقویت نقش سازمان ملی استاندارد و راه‌اندازی فوری مرکز آزمون تصادف برای سنجش واقعی ایمنی و استحکام خودروها.
و حرف پایانی
کیفیت فاجعه‌بار خودروهای داخلی، یک “زخم کهنه” و بحران ملی است که ریشه در ساختارهای انحصاری، نبود اراده سیاسی و فقدان نظارت دقیق دارد. تا زمانی که رقابت واقعی و نظارت قاطع صورت نگیرد، مردم ایران همچنان مجبور است تاوان سنگین این صنعت ناکارآمد و رانتی را با جان و مال خود بپردازد و شاهد تداوم مرگ‌ومیرهای جاده‌ای و تحمیل هزینه‌های سرسام‌آور انسانی و اقتصادی به جامعه خواهد بود.