اسرائیل برای خروج از بحران غزه دنبال رویایی ایران و آمریکاست

*سید محسن میرحسینی در گفتگو با بشارت نو: اسرائیل برای برون‌رفت از بن‌بست جنگ غزه خواهان تغییر رویکرد در جهت‌گیری‌ها و بازیگران و مشارکت‌کنندگان است که ورود مستقیم ایران و آمریکا به صحنه درگیری، به این نتیجه می‌انجامد

پدرام کمالی/ بامداد چهارشنبه 10 مرداد ماه بود که خبری تلخ همگان را شوکه کرد. ترور یکی از رهبران حماس و رئیس دفتر سیاسی این جریان سیاسی، به تیتر اول تمامی خبرگزاری های داخلی و خارجی بدل شد. اگرچه بر اساس شواهد و قرائن، نقش آفرینی رژیم صهیونیستی با حمایت کاخ سفید در شهادت هنیه امری مسلم است، اما اسرائیل و آمریکا خود را از دست داشتن در ترور رهبر حماس مبرا می دانستند. جمهوری اسلامی نیز که میزبان هنیه بود، ترور وی را اقدامی در جهت نقض حاکمیت ارضی خود دانسته و پاسخ متقابل به این جنایت را حق مسلم و قانونی خود می داند.

از همان روزهای ابتدایی ماجرای شهادت اسماعیل هنیه، رژیم صهیونیستی و متحدانش که به نظر می رسد از پاسخ نظامی ایران به این جنایت، واهمه دارند، از تمامی ظرفیت های دیپلماتیک و سیاسی خود برای مذاکره با سران ایران، برای تغییر رویکرد آنها با هدف عدم پاسخ نظامی تلاش می کنند. نمونه آنرا می توان در سفر وزیر خارجه اردن به ایران، تماس های دیپلماتیک رهبران اروپایی با رئیس جمهور ایران و اظهارات جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا مشاهده کرد.

با توجه به این مقدمه، ابعاد ترور شهید هنیه، تبعات سیاسی و حقوقی آن و بررسی نوع واکنش جمهوری اسلامی به این مسئله، سوالاتی بود که بشارت نو در گفتگو با سید محسن میرحسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه و مدرس روابط بین الملل تلاش کرد پاسخ علمی در خصوص آن یابد. در ادامه مشروح گفتگو با این استاد علوم سیاسی را می خوانید.

*ترور اسماعیل هنیه چه تاثیری بر سیاست خارجی دولت چهاردهم خواهد داشت؟ آیا این تحلیل که ترور هنیه در تهران می تواند مسیر بازگشت به برجام را با چالش رو به رو سازد را تا چه اندازه مبتنی بر ‌واقیعت می دانید؟

بنظرم نمی توان گزینه «پیروزی دکتر پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری دوره 14 » را در اقدام اسرائیل نادیده گرفت هرچند که نمی توان آنرا تنها عامل دانست، چرا که سیاست کلی خارجی جمهوری اسلامی ایران مانند رابطه با آمریکا و مسئله اسرائیل با رفت و آمد روسای جمهور معمولا تغییر محسوسی نمی کند و سیاست های کلی حکومت محسوب می شود و با رفت و آمد دولت ها تغییر محسوسی نمی کند. اما در رابطه با شق اول ادعا باید گفت  در صورت پیروزی سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری دوره چهاردهم این سناریو وجود داشت که تنش ها با غرب تشدید گردیده و مکانیسم ماشه قطعی گردد لذا اسرائیل نیازی به حمله مستقیم در خاک تهران و حذف مهمان ویژه ایران در مراسم تحلیف ریاست جمهوری و پذیرش تبعات احتمالی سنگین آنرا چه از سوی ایران و چه از جانب نیروهای نیابتی ایران مانند حزب الله لبنان و یا انصارالله یمن نمی دید.

از یک سو پیروزی دکتر پزشکیان از دیدگاه اسرائیلی ها تعدیل سیاست خارجی دولت شهید رئیسی در مواجهه با غرب و ورود ایران در مسیر مذاکرات جدید با غرب و آمریکا تلقی می شد و از سوی دیگر حمایت رییس جمهور جدید از محور مقاومت بخصوص حماس در مقابله با اسرائیل این شک و شبهه را در خصوص احتمال اتخاذ سیاست خارجی مماشات در مقابل اسرائیل از سوی دولت پزشکیان را رد کرد هر چند که مقامات اسرائیلی وزن کمی را برای این سناریو قائل بودند اما منتفی هم نبود ولی بهرحال با موضع گیری های زود هنگام رییس جمهور پزشکیان پازل حذف رئیس دفتر سیاسی حماس در ایران کامل گشت.

دولت اسرائیل و در رأس آن نتانیاهو می دانست که جبهه اصلاحات در ایران در دوره هایی که فرصت تشکیل دولت را پیدا نموده است، اولویت خود را بیشتر بر دو محور متمرکز نموده است: 1- احیای برجام و 2- کاهش تنش با غرب و ایالات متحده و سعی در عدم فعال سازی مکانیسم ماشه از سوی غرب و آمریکا.

لذا بنظر می رسد یکی از اهداف مهم نتانیاهو زنده نگه داشتن تنش میان ایران و کشورهای غربی در جهت ضربه به مذاکرات آتی دولت پزشکیان در خصوص برجام بوده است و اینکه آیا در این زمینه موفق می شود یا خیر ؟ باید به نتیجه انتخابات آتی آمریکا چشم دوخت که در صورت پیروزی دونالد ترامپ این احتمال پررنگ تر خواهد بود هر چند خروج بایدن از دور رقابت ها و جایگزین شدن کاملا هریس معاون وی احتمال پیروزی ترامپ را کم رنگ تر نموده است. به هرحال در یک جمع بندی باید گفت سناریوی «سیاست تعدیلی پزشکیان و سیاست تند خارجی جلیلی» در حادثه ترور شهید اسماعیل هنیه در تهران خالی از حقیقت نمی باشد. باید گفت تحولات بعد از ۷ اکتبر (عملیات طوفان الاقصی) سناریوی جنگ در خاورمیانه را تقویت نموده و اسرائیل تمام هم و غم خود را بر تداوم و گسترش تنش در خاورمیانه بخصوص در مورد دولت ایران و فعال سازی مکانیسم ماشه در قبال ایران متمرکز نموده است.

* جمهوری اسلامی در پاسخ به این جنایت چه برخوردی باید انجام دهد؟ آیا برخورد نظامی می تواند راهکار مناسبی باشد یا اینکه باید از ابزارهای دیپلماتیک و گفتگو محور استفاده نماید؟

بدون شک ترور رهبر حماس در خاک جمهوری اسلامی ایران تعرض به حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است هر چند که بسیاری از کشورها جنبش حماس را یک جنبش تروریستی تلقی کنند و رهبر آنرا تروریست و ایران را حامی تروریسم می دانند اما در حقیقت امر تغییری حاصل نمی کند و این موضوع از دیدگاه حقوق بین الملل که قوانین بین المللی برای حفظ صلح و امنیت بین المللی را ایجاد کرده است تعرض به حاکمیت کشورها تلقی می گردد با این وجود مشکل اینجاست که قواعد بین المللی بر اساس منافع قدرت های بزرگ به صورت گزینشی رعایت می شوند مثلا در مورد حمله صدام به کویت فورا قطعنامه صادر می شود و با تشکیل ائتلاف بین المللی علیه صدام کویت از اشغال عراقی ها رها می شود و حتی غرامت این حمله هم تا دلار آخر از فروش نفت عراق پرداخت می شود ولی کمی قبل تر در حمله صدام به ایران این اجماع بین المللی در محکومیت متجاوز دیده نمی شود و حتی یک دلار هم غرامت به ایران پرداخت نمی شود  لذا در نظام بین الملل بر اساس منافع قدرت های بزرگ قواعد حقوق بین الملل ضمانت اجرایی دارند.

از سوی دیگر قدرت نظامی، شرط اصلی بقای دولت ها نه تنها در جنگ بلکه در زمان صلح بوده و دولت ها را قادر می سازد تا سیاست های بازدارندگی مؤثری را دنبال کنند لذا «مذاکره از موضع قدرت» قاعده دقیقی بوده و بدون پشتوانه قدرت نظامی هیچ دولتی نمی تواند دست بالا را در مذاکرات داشته باشد.

با توجه به دو موضوعی که متذکر شدم یعنی اینکه حقوق بین الملل قرار نیست اسرائیل را مجازات نماید و اینکه آیا حمله مستقیم به اسرائیل مانند قضیه حمله متقابل ایران به اسرائیل در مقابل حمله به کنسولگری ایران در سوریه  بازدارندگی برای عدم حمله مجدد به منافع ایران ایجاد نموده است یا خیر؟  بنظرم ما را به این نتیجه برساند که پرمصلحت ترین روش برای ایران  در این قضیه استفاده از دیپلماسی نظامی باشد. دیپلماسی نظامی شاخه ای از دیپلماسی است که در ارتباط مستقیم با فعالیت های نظامی هر کشور قرار می گیرد، است. به عبارت بهتر دیپلماسی نظامی شیوه نوینی از ارائه توان نظامی برای دستیابی به مقاصد صلح آمیز، افزایش توان بازدارندگی و اجتناب از رویارویی  مستقیم است. لذا بنظرم با استفاده از دیپلماسی نظامی، جمهوری اسلامی  در سیاست خارجی خود باید به محاسبه سود و زیان پرداخته و اقدام متقابل را بر اساس استراتژی نظامی در مقابل دیپلماسی اجبار کشورهایی مثل ایالات متحده به پیش برد. لذا بنظرم ایران که هم اکنون کانون توجه جهانیان جهت واکنش احتمالی در مقابل شهادت اسماعیل هنیه در خاکش قرار دارد لازم است دقت بیش از پیشی به خرج دهد تا هر اقدامی را که اراده می‌کند، با نگاهی کاملا جامع‌الاطراف و با سنجیدگی حداکثری انجام دهد چرا که اولا  اسرائیل در راستای یارگیری حداکثری و خروج از انزوای نظامی درصدد کشاندن پای آمریکا به صحنه مستقیم مناقشه است ثانیا ‌به نظر می‌رسد اسرائیل برای برون‌رفت از بن‌بست جنگ غزه خواهان تغییر رویکرد در جهت‌گیری‌ها و بازیگران و مشارکت‌کنندگان باشد که ورود مستقیم ایران و آمریکا به صحنه درگیری، به این نتیجه می‌انجامد. لذا بنظر می رسد ایران نباید به روش‌های متعارف گذشته دست به مقابله به مثل بزند بلکه بنظرم برای عدم گرفتار شدن در این تله اسرائیل ایران باید روی تدابیر و ابتکارات دیپلماتیک متمرکز شده و از تمام ابزارهای دیپلماسی آشکار و پنهان بهره برد و دست به مهندسی معکوس زد.

عقلانیت ایجاب می‌کند که قضیه شهادت رئیس دفتر سیاسی حماس در ایران تبدیل به فرصت برای منافع ملی کشورمان شود هر چند که این موضوع شاید به مذاق کسانی که نسنجیده بر طبل جنگ می‌کوبند، خوش نیاید اما بنظر می رسد صفحه شطرنج جنگ غزه تعریف سنتی بازدارندگی را بر نتابد.

*آیا جامعه جهانی به خصوص نهادهای بین المللی اساسا می توانند در برابر چنین اقدامات تروریستی که توسط رژیم صهیونیستی رخ می دهد و نقض آشکار حقوق بین‌الملل نیز هست، اقدام خاصی را صورت دهد؟

هماگونه که در جواب دو سوال قبلی هم ذکر کردم امروزه نقطه اتکا سیاست بین الملل بحث قدرت هست و در مواردی که اصطحکاک میان قدرت و حقوق بین الملل بوجود آید متاسفانه برای حقوق بین الملل ضمانت اجرایی لازم وجود ندارد و در واقع ضمانت اجراهای حقوق بین الملل همان خواست قدرت های بزرگ جهانی هستند. از سال 1945میلادی پنج قدرت بزرگ خود را بعنوان اعضای دائم شورای امنیت قلمداد نموده و برای خود حق وتو در نظر گرفتند و این امر بدین تمثیل است که منزل شما را دزد بزند و شما شکایت نزد قاضی برید اما در روز احقاق حق مشاهده نمایید که قاضی محکمه همان دزد است!