ایران باید شهامت گفتگوی مستقیم با آمریکا را داشته باشد

تشریح پروسه فعال شدن مکانزیم ماشه در گفتگوی«بشارت نو» با یوسف مولایی استاد دانشگاه:
احسان انصاری/دولت پزشکیان علی رغم اینکه به دنبال تعامل با جهان و دستآوردهای جدید در عرصه بین المللی بود اما تا به امروز به اهداف خود نرسیده است. در چنین شرایطی ایران در تلاش بود که مانع از فعال شدن مکانیسم ماشه شود که کار سختی در پیش داشت و فعلا نیز موفق نشد. هرچند شاید هنوز تا ده روز دیگر کورسوی امیدی وجود داشته باشد.
باوجودیکه ایران به تازگی پیشنهادی تازه به سه کشور اروپایی ارائه داده بود تا از بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل جلوگیری کند. با این حال، رئیس جمهور فرانسه ادعا کرد که این پیشنهاد مورد استقبال قرار نگرفته و بازگشت مکانیزم ماشه قطعی است و این ادعا نیز کمتر از ۲۴ ساعت به واقعیت پیوست. در عین حال که عنوان می شد سه کشور اروپایی همچنان به دیپلماسی پایبند هستند و در هر زمان، از جمله در حاشیه نشست هفته آینده در نیویورک آماده گفت‌و‌گو با ایران خواهند بود. «بشارت نو» برای تحلیل و بررسی وضعیت سیاست خارجی دولت پزشکیان و چالش ها و پروسه ای که منجر به گره رای گیری شب گذشته در شورای امنیت و گره های موجود در مکانیسم ماشه شد را با یوسف مولایی استاد حقوق بین الملل دانشگاه تهران و تحلیل گر روابط بین الملل گفت وگو کرده که در ادامه می خوانید.
بر اساس اظهارات یک منبع آگاه که نورمن نقل کرده، تروئیکای اروپایی پیشنهاد ایران را از نظر محتوایی «ناکافی» می‌دانستند؛ «چرا که تهران در این چارچوب خواستار اقداماتی بسیار گسترده همچون تمدید یا حتی لغو کامل قطعنامه ۲۲۳۱ در برابر صرفاً اعلام نیت از سوی ایران شده بود، بدون آنکه اقدامی عملی از طرف ایران در این زمینه ارائه شود.»

چرا دولت پزشکییان علی رغم تلاش هایی که برای تعامل با کشورهای غربی کرد اما به نتیجه دلخواه نرسید؟
فضای بین‌المللی عرصه زورآزمایی قدرت ‌هاست و به همین دلیل هر کشوری به پشتوانه قدرتی که در اختیار دارد تلاش می‌کند در این زورآزمایی سهم بیشتری را نصیب خود کند. اینکه به چه میزان این وضعیت مبتنی بر واقع‌ بینی است بستگی به این دارد که یک کشور چقدر قدرت دارد و در مقابل کشور و یا کشورهای دیگر چه میزان مقاومت از خود نشان می ‌دهد.ازنظر من این حق ایران است که تحریم‌ها برداشته شود و حتی مابه ازای خسارتی که در این مدت دیده را دریافت کند. تحریم‌ها علیه ایران یا باید تعلیق شود و یا اینکه از بین برود تا ایران بتواند در مناسبات اقتصادی جهانی فعالیت کند اما هنوز این اتفاق رخ نداده است. به همین دلیل از نگاه ایران که به دنبال حقوق واقعی خود است برداشته شدن تحریم‌ها و افزایش فروش نفت ایران در بازارهای جهانی حائز اهمیت است. بارها عنوان کرده ام که کوتاه‌ ترین، کم‌ هزینه ‌ترین و پرثمرترین مسیر رسیدن به توافق مذاکره با آمریکا است. اگر ایران به دنبال این است که به اهداف خود در مذاکرات دست پیدا کند تنها می‌تواند از طریق مذاکرات مستقیم به این مهم دست پیدا کند و راه‌ حلی دیگری ندارد. هر روشی به ‌جز این در پیش‌ گرفته شود ایران باید هزینه‌های بیشتری پرداخت کند. معتقدم با توجه به شرایط کنونی دستگاه دیپلماسی کشور باید این شهامت را داشت که به‌ صورت مستقیم با آمریکا گفت ‌وگو کند که این اتفاق به سود منافع ملی ما خواهد بود.
آیا در شرایط کنونی و با توجه به رویکردی که ترامپ پس از جنگ12 روزه علیه ایران در پیش گرفته شرایط برای مذاکره فراهم است؟

به هر حال مذاکرات بین ایران و آمریکا آغاز شده بود که در نهایت به جنگ منجر شد. با این‌ وجود هنوز سازوکار مشخصی برای این کار تدوین‌ نشده است و مشخص نیست از چه طریقی این اتفاق خواهد افتاد.به همین دلیل هر دو طرف باید یک انعطاف منطقی برای رسیدن به یک هدف بزرگ ‌تر را در دستور کار خود قرار بدهند.دو کشور نباید انتظار داشته باشند مطالبات حداکثری آنها محقق شود. ما باید تلاش  کنیم از توانایی‌هایی که داریم در عرصه بین‌ المللی استفاده کنیم.بقیه موضوعات تاکتیکی و حاشیه‌ای است.ایران اگر از قدرت کافی برخوردار باشد می‌تواند تا ابد از منافع خود دفاع کند و توافق‌ نامه‌هایی را امضا کند که در راستای منافع ملی کشور باشد.زورآزمایی‌هایی که در عرصه بین‌المللی وجود داد زمینه را برای شکل‌گیری فرایندهای حقوقی به وجود می‌آورد. به همین دلیل ایران باید درزمینه قدرت نرم و قدرت سخت وضعیت خود را بهبود ببخشد تا بتواند به اهداف خود در مجامع بین‌المللی دست پیدا کند.آنچه برای ایران امنیت می‌آورد قدرت است که بخشی از آن نیز قدرت  نرم و دیپلماسی است.قدرت نرم نیز درگرو رضایتمندی مردم است. هر چه رضایتمندی مردم نسبت به حاکمیت افزایش پیدا کند به همان اندازه قدرت نرم ایران افزایش پیدا می‌کند.ایران می‌تواند به پشتوانه قدرت نرمی  که از حمایت و رضایتمندی مردم می‌گیرد در عرصه بین‌المللی چانه‌ زنی بهتری انجام بدهد و درنتیجه بهتر می‌تواند منافع خود را محقق کند.
با توجه به شرایط کنونی آیا ایران می تواند در زمان باقی مانده مانع از فعال شدن مکانیسم ماشه شود؟
این انعطاف در ایران به وجود آمده اما به نظر می رسد باید بیشتر شود. واقعیت این است که بحث‌های حقوقی در قبال موضوع پیچیده‌ای مانند توافق هسته ای که ظرفیت‌های تفسیری سلیقه‌ ای بسیاری دارد و تا به اکنون هم مشابه آن در حقوق بین‌الملل به این میزان از پیچیدگی وجود نداشته است، به خوانش های متعدد، متنوع، متناقض و گاه متضاد کشیده می‌شود. به همین دلیلمی‌توان گفت توافق هسته ‌ای یک پرونده خاص در حوزه حقوق بین‌الملل است و مشابه آن، نه در داوری‌ها، نه در محاکم بین‌المللی و نه حتی در محاکم خارجی وجود نداشته است. زمانی که کشوری می‌خواهد در سطح بین‌المللی به منافعی دست پیدا کند یا از منافع ملی خود دفاع کند با چالش‌های بسیاری مواجه خواهد بود چرا که کشورهای دیگری که با این روند مرتبط هستند نیز به دنبال تأمین منافع ملی خود هستند. در چنین شرایطی، «موازنه قدرت» سهم هر کشور را تعیین می‌کند. ایران در بحث برجام در مقابل آمریکایی‌ قرار داشت که یکی از قدرت‌های بزرگ جهان بود و غیرازآن چهار عضو دائم شورای امنیت نیز رودرروی ایران قرار داشتند. این کشورها در مسیر توافق برجام و پس‌ازآن همواره در پی آن بودند که منافع ملی خود را به‌ صورت کوتاه‌ مدت و بلند مدت تأمین کنند و ابزارهای فشار لازم را نیز در مقابل ایران در اختیارداشتند.در شرایطی که پیش رو داشتیم این وضعیت درباره مذاکره ایران و کشورهای اروپایی درباره فعال شدن مکانیسم ماشه وجود داشت و شاید هنوز هم تا ده رپز آینده و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک امیدهایی باشد.