ایران نسبت به اوکراین قدرت بیشتری برای مذاکره با ترامپ دارد

• عارف دهقاندار، پژوهشگر حوزه امنیت بین­الملل در گفتگو با بشارت نو: موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیک ایران با اوکراین تفاوت‌های ماهوی دارد. ایران حتی با تغییرات اخیر در ژئوپلیتیک منطقه، همچنان به عنوان قدرتی منطقه‌ای در خاورمیانه مطرح است و مانند اوکراین به کمک‌های آمریکا وابسته نیست. ایران، حتی در دوران تحریم، کارت‌‌های بازی متعددی در اختیار دارد و مهمترین کارت او توانایی غنی سازی با خلوص بالا است.
• محمدرضا مهدوی، تحلیلگر مسائل بین­الملل در گفتگو با بشارت نو: در مذاکره با آمریکا، شرایط ایران مانند شرایط جنگی اوکراین نیست. ایران هنوز کارت­های‌ بازی‌ زیادی هم در حوزه هسته‌ای و هم شبکه‌ منطقه‌ای دارد و در میز مذاکره از توان چانه‌زنی برخوردار است. این را می‌توان در اظهارات و رفتار تیم مستقر در کاخ سفید نیز مشاهده کرد. آمریکایی­ها دائماً برای مذاکره با ایران ابراز تمایل نشان می­دهند و خواهان بازگشت به میز گفتگو هستند.

پدرام کمالی/ پس از انتشار فیلم درگیری ترامپ و زلنسکی، برخی از چهره­های سیاسی جریان اصولگرا مجدداً علیه مذاکرات هسته­ای و عادی­سازی روابط ایران و آمریکا و رفع تحریم­ها مواضع رادیکال و منفی اتخاذ کردند. مواضعی که بر نفی رابطه همیشگی با ایالات متحده و ترس از تکرار رفتار مشابه ترامپ با زلنسکی در قبال ایران استوار بود. آیا براستی مذاکره با آمریکا ایران را تحقیر خواهد کرد؟ آیا در صورت دیدار احتمالی رؤسای جمهور ایران و آمریکا، ترامپ همان رفتاری را که با زلنسکی کرد را با مسعود پزشکیان هم تکرار خواهد کرد؟ اینها مباحثی است که بشارت نو تلاش کرده تا پاسخ مناسبی برای آن بیابد. در همین راستا بشارت نو به سراغ دو تحلیلگر مسائل بین­المللی رفت و این پرسش­ها را مطرح نمود. عارف دهقاندار و محمدرضا مهدوی در این گفتگو ما را همراهی کردند.

بشارت نو در ابتدا به سراغ عارف دهقاندار رفت. دهقاندار، تحلیلگر روابط مسائل بین­المللی و پژوهشگر حوزه امنیت بین­الملل است. این پژوهشگر در ابتدا با اشاره به ویدیو منتشر شده از جدال لفظی ترامپ و زلنسکی، گفت: در مذاکره اخیر روسای جمهور آمریکا و اوکراین، لحن و رویکرد تحقیرآمیز مقامات آمریکایی کاملاً مشهود است. در این گفتگو، ترامپ با اظهاراتی چون “بدون ما هیچ برگ برنده‌ای ندارید” و “یا معامله می‌کنید یا ما خارج می‌شویم”، رئیس‌جمهور اوکراین را در موضع ضعف قرار می‌دهد. بی‌تردید، چنین رویکردی نمود بارز دیپلماسی قدرت‌محور است که در آن کشور قدرتمندتر با اتکا به اهرم‌های نفوذ خود، طرف مقابل را وادار به تسلیم می‌کند. این نوع تعامل، بیشتر از آن مذاکره به معنای واقعی باشد، شبیه دیکته ‌کردن شروط است.

وی تاکید بر اینکه دیپلماسی و مذاکره در نظام بین‌الملل، ابزاری برای تأمین منافع ملی کشورهاست که در بستر روابط نامتقارن قدرت شکل می‌گیرد، بیان کرد:  بر اساس نظریه‌های واقع‌گرایی ساختاری، مذاکره زمانی معنادار است که طرفین از “قدرت چانه‌زنی” نسبی برخوردار باشند. در خصوص نظام بین‌الملل، این قدرت چانه‌زنی برآمده از مجموعه‌ای از عوامل ژئوپلیتیک، اقتصادی، نظامی و حتی فرهنگی است که توازن قوا را شکل می‌دهد. آنچه در مذاکرات ترامپ-زلنسکی مشاهده می‌شود، نمونه‌ای از عدم توازن قدرت و وابستگی یک‌جانبه است که نتیجه‌ای جز تحمیل اراده طرف قوی‌تر نخواهد داشت.

وی ادامه داد: مخالفت برخی از گروه‌های سیاسی با مذاکره ایران-آمریکا در شرایط فعلی، عمدتاً مبتنی بر نگرانی از تکرار الگوی تحمیلی است که فاقد دستاوردهای راهبردی برای ایران باشد. این دیدگاه، معتقد است در شرایطی که مکانیسم‌های فشار همچنان فعال هستند و موضع سیاسی ایالات متحده بر پایه اعمال فشار حداکثری استوار است، هرگونه مذاکره می‌تواند به تشدید موضع ضعف ایران منجر شود. از منظر مکتب فکری رئالیسم تدافعی، کشورها باید در شرایطی وارد مذاکره شوند که امنیت و منافع حیاتی آنها تأمین شده و از موضع استیصال وارد فرآیند گفتگو نشوند.

فشارهای ترامپ، ایران را به سمت تغییر در دکترین هسته­ا­ی خود سوق می­دهد

این پژوهشگر حوزه امنیت بین­الملل با بیان اینکه موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیک ایران با اوکراین تفاوت‌های ماهوی دارد، خاطرنشان کرد: ایران حتی با تغییرات اخیر در ژئوپلیتیک منطقه، همچنان به عنوان قدرتی منطقه‌ای و با نفوذ در خاورمیانه مطرح است و اکنون در شرایط گریز هسته ای قرار دارد و مانند اوکراین به کمک‌های نظامی و مالی آمریکا وابسته نیست. این استقلال عملیاتی، موضع مذاکراتی متفاوتی به ایران می‌دهد. همچنین، ماهیت روابط ایران-آمریکا با روابط اوکراین-آمریکا کاملاً متفاوت است. ایران، حتی در دوران تحریم، کارت‌‌های بازی متعددی در اختیار دارد و مهمترین کارت او توانایی غنی سازی با خلوص بالا و قرار گرفتن در حالت بازدارندگی هسته ای نهفته است. حتی ممکن است که فشارهای ترامپ، ایران را به سمت تغییر در دکترین هسته­ا­ی خود سوق بدهد.

مخالفت رهبری با مذاکره همیشگی نیست

وی در پایان با اشاره به تجربه تاریخی مذاکرات پیشین، اظهار کرد: مذاکرات هسته‌ای و برجام نشان می‌دهد که ایران متناسب با شرایط با آمریکا مذاکره کرده است و همچنین در دوران سیاست “فشار حداکثری”، ایران نشان داد که حاضر به پذیرش شروط یکطرفه تحت فشار نیست. بنابراین، استفاده از تصویر مذاکره ترامپ-زلنسکی برای تخطئه هرگونه مذاکره احتمالی با آمریکا، بیشتر یک ابزار سیاسی و تبلیغاتی است تا یک تحلیل واقع‌بینانه از شرایط دیپلماتیک. هر مذاکره‌ای باید براساس واقعیت‌های موجود، منافع ملی و ظرفیت‌های دیپلماتیک کشور ارزیابی شود، نه براساس تعمیم‌های نادرست و قیاس‌های نامتناسب. لذا تغییر شرایط می­تواند فضا را برای مذاکره فراهم نماید و مخالفت فعلی رهبری جمهوری اسلامی با مذاکره با ترامپ نیز ابدی نیست و با تحول شرایط می­تواند تغییر کند.

در ادامه این گفتگو به سراغ محمدرضا مهدوی رفتیم. مهدوی نیز کارشناس ارشد مسائل بین­المللی است. مهدوی با بیان اینکه فضای گفتگوی بین ایران و آمریکا با گفتگوی زلنسکی با ترامپ به هیچ عنوان یکسان نیست، تاکید کرد: مشابهت یابی بین این دو بیش از آنکه به تحلیل سیاسی شبیه باشد، به مجادله توئیتری بین دو گروه سیاسی شباهت دارد. در گفتگوی بین زلنسکی و ترامپ، زلنسکی نماینده کشوری درگیر جنگ است که بدون حمایت خارجی توان دفاع از کشور خود را ندارد و در برابر تجاوز روسیه به حمایت آمریکا و هم پیمانان اروپائیش نیاز دارد. در واقع گفتگوی بین ترامپ و زلنسکی گفتگوی بین یک کشور نیازمند حمایت با کشوری است که میخواهد حمایت و پشتیبانی آن را جلب کند. از سوی دیگر زلنسکی هم اکنون درگیر جنگ است و همانطور که ترامپ هم در گفتگوی خود با زلنسکی اشاره کرد، او کارت بازی چندانی ندارد. یعنی امروز شرایط اوکراین و زلنسکی شرایطی نیست که بتواند قدرت چانه‌زنی در مذاکره داشته باشد.

در شرایط فعلی مذاکره ایران و آمریکا بعید است

این تحلیلگر مسائل بین­المللی ادامه داد: در گفتگوی بین ایران و ایالات متحده، که البته بنده چنین گفتگویی را در شرایط حاضر بعید میدانم، فضای گفتگو و مذاکره به هیچ عنوان شبیه به گفتگوی اوکراین و آمریکا نیست. درست است که کشور ما درگیر مشکلات متعددی است و مذاکرات اتمی می‌تواند بخشی از مشکلات ما را حل کند، اما شرایط ما شرایط جنگی اوکراین نیست. علاوه ‌بر آن ایران هنوز کارت­های‌ بازی‌ زیادی هم در حوزه هسته‌ای و هم شبکه‌ منطقه‌ای دارد و در میز مذاکره از توان چانه‌زنی برخوردار است. این را می‌توان در اظهارات و رفتار تیم مستقر در کاخ سفید نیز مشاهده کرد. به این معنا که شما می­بینید در بحث اوکراین، آمریکا تمایلی به مذاکره نشان نمی­دهد و این زلنسکی و اوکراین هست که نیازمند مذاکره و جلب حمایت آنهاست اما در بحث ایران، این طرف آمریکایی است که مدام ابراز تمایل به مذاکره می­کند و نامه می­نویسد و خواهان بازگشت به میز مذاکره و گفتگو است اما از سمت ایران گفتگو در شرایط فشار حداکثری و با پیش شرط‌های ترامپ همواره نفی شده است.

ایران نباید فرصت مذاکره را از دست بدهد

وی افزود: این دو عامل تفاوت گفتگو بین ایران و ایالات متحده با گفتگوی زلنسکی با ترامپ را نشان میدهد. البته زنگ هشداری برای تصمیم‌گیران سیاست خارجی ما هم محسوب می­شود که وقتی هنوز توان مذاکره و کارت بازی در دست دارند، باید به توافق تأمین کننده منافع ملی با طرف‌های خارجی دست یابند و اگر زمانی این کارت‌های بازی را از دست بدهند دیگر نه توان مذاکره می­ماند و نه امکانی برای مذاکره وجود خواهد داشت.

مهدوی در پایان تاکید کرد: بنابراین بنده قیاس میان ایران – آمریکا و اوکراین – آمریکا اشتباه بوده و به نظر می­رسد طرح اینگونه قیاس­ها بیشتر به مجادله‌های توئیتری شباهت دارد تا تحلیل سیاسی که باید از سنخ استدلال و تبیین باشد.