بحران در صنعت شیرخشک؛ ز گمرگ تا گهواره
- شناسه خبر: 17832
- تاریخ و زمان ارسال: 29 مهر 1404 ساعت 13:59
- منتشرکننده: مدیریت
«بشارت نو» از سایه سیاست ارزی بر تغذیه نوزادان گزارش می دهد:
فیروزه نعیمی/در روزهایی که دولت از ثبات نسبی بازار ارز سخن میگوید، بحران در یکی از حساسترین بخشهای زنجیره سلامت کشور (تولید شیرخشک) به مرحلهای بیسابقه رسیده است. از میان پنج کارخانه فعال تولید شیرخشک در کشور، سه واحد عملاً فعالیت خود را متوقف کردهاند و دو کارخانه دیگر نیز با حداقل ظرفیت در حال کارند. علت اصلی، به گفتهی فعالان صنفی، نه کمبود مواد اولیه در بازار جهانی بلکه «عدم تخصیص ارز و تعلل بانک مرکزی در تأمین منابع وارداتی» است؛ بحرانی که بهسرعت میتواند از سطح صنعت به امنیت غذایی نوزادان کشور سرایت کند.
هانی تحویلزاده، رییس انجمن شیرخشک ایران میگوید: «کمبود شیرخشک به این خاطر است که اصلاً ارز نمیدهند. سازمان غذا و دارو دو ماه و نیم پیش لیست ارزی تولیدکنندگان را به بانک مرکزی فرستاده، اما هنوز هیچ پاسخی دریافت نکردهایم. در حالی که کالاهای غیرضروری و حتی خودروهای لوکس بهراحتی وارد میشوند، مواد اولیه تولید شیرخشک در گمرک مانده است.»
به گفتهی وی، در این مدت بانک مرکزی از حساب تولیدکنندگان حدود ۸۰ میلیارد تومان بابت خرید ارز برداشت کرده، اما ارزی حواله نشده و حتی خسارتی نیز پرداخت نشده است.
تحویلزاده میگوید: «اگر ارز ندارند و نمیخواهند حواله کنند، چرا از حساب ما پول برداشت میکنند؟ این رفتار نهتنها تولید را زمینگیر کرده، بلکه اعتماد تولیدکنندگان را هم از بین برده است.»
رکود در صنعتی حساس
صنعت تولید شیرخشک یکی از بخشهای استراتژیک زنجیره تأمین دارو و تغذیه کشور است. این صنعت نهتنها مسئول تأمین شیرخشک نوزادان و بیماران خاص است، بلکه در مواقع بحرانی (مانند تحریمها یا همهگیری کرونا) نقش حیاتی در حفظ امنیت غذایی کشور دارد. با این حال، برخلاف اهمیت آن، سیاستگذاری ارزی در سالهای اخیر باعث شده تولیدکنندگان در بلاتکلیفی دائمی به سر ببرند.
بر اساس دادههای انجمن صنایع لبنی، هزینه واردات مواد اولیه شیرخشک در سال ۱۴۰۳ نسبت به دو سال گذشته بیش از ۱۶۰ درصد افزایش یافته است. در همین حال، دولت همچنان اصرار دارد که قیمت مصرفکننده نباید تغییر کند، بدون آنکه ارزی برای واردات تخصیص دهد. این تضاد، در عمل موجب توقف خطوط تولید و بیکاری صدها کارگر در کارخانههای شمال و مرکز کشور شده است.
کارشناسان اقتصادی معتقدند که سیاستهای ارزی دولت، مهمترین عامل بحران فعلی است. پس از حذف ارز ترجیحی، تولیدکنندگان شیرخشک باید مواد اولیه خود را با ارز نیمایی وارد کنند. اما تأخیر چندماهه در تأمین ارز و فرآیندهای پیچیده اداری، عملاً چرخه تولید را از کار انداخته است.
یک کارشناس صنعت دارو میگوید:
«تولید شیرخشک از نظر فنی کاری پیچیده است و وقفه در واردات مواد اولیه به معنی توقف کامل خط تولید است. برخلاف صنایع دیگر، نمیتوان مواد جایگزین استفاده کرد. اگر پودر پایه یا روغنهای خاص نرسد، ظرف چند هفته موجودی انبار تمام میشود. این اتفاق اکنون در چند کارخانه افتاده است.»
وی اضافه میکند که «بانک مرکزی بهدلیل محدودیت منابع ارزی، اولویت را به واردات کالاهای دیگر داده است و صنایع دارویی در صف انتظار ماندهاند.»
واکنش مسئولان و نمایندگان
حاکم ممکان، نماینده مردم ارومیه در مجلس، در تذکر شفاهی خود به وزیر بهداشت اعلام کرد: «به دلیل عدم پرداخت سهم داروخانهها برای شیرخشکهای یارانهای، توزیع این محصولات به مردم متوقف شده و کمبود در بازار ایجاد شده است.»
همچنین جلیل میرمحمدی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت:
«اگر ارز مورد نیاز برای تأمین مواد اولیه کارخانههای تولید شیرخشک به موقع اختصاص مییافت، امروز مشکل کمبود شیرخشک در کشور وجود نداشت.»
در همین حال، سازمان غذا و دارو در واکنش رسمی اعلام کرده است:
«با وجود برخی گزارشها، ذخایر کافی شیرخشکهای رژیمی موجود است و ادعای کمبود بر اساس نام تجاری صحیح نیست.»
تبعات اجتماعی و بهداشتی
توقف تولید شیرخشک صرفاً یک مسئله صنعتی نیست، بلکه بهسرعت به مسئلهای اجتماعی و سلامتمحور بدل میشود. شیرخشک نهتنها برای نوزادانی که مادرانشان قادر به شیردهی نیستند حیاتی است، بلکه در درمان برخی بیماریهای متابولیک نیز کاربرد دارد. کمبود آن میتواند به بحرانهای انسانی منجر شود.
یکی از متخصصان اطفال در تهران هشدار میدهد:
«در هفتههای اخیر مواردی از مراجعه مادران دیدهایم که برای نوزادانشان شیرخشک مناسب پیدا نکردهاند و مجبور به استفاده از جایگزینهای نامناسب شدهاند. این مسأله میتواند در رشد و سلامت نوزاد تأثیر جبرانناپذیری بگذارد.»
کارخانههای شیرخشک در ایران عمدتاً با سرمایهگذاری بخش خصوصی ایجاد شدهاند و از نظر فناوری در سالهای اخیر پیشرفتهای قابلتوجهی داشتهاند. با این حال، نبود سیاست حمایتی پایدار باعث شده سرمایهگذاران از این حوزه خارج شوند. برخی از کارخانهها اکنون فقط برای تأمین تعهدات دولتی به کار ادامه میدهند و هیچ چشماندازی برای صادرات ندارند.
تحلیلگران صنعتی میگویند در شرایط فعلی، اگر تخصیص ارز ظرف هفتههای آینده انجام نشود، ممکن است آخرین واحدهای فعال نیز تعطیل شوند و کشور برای تأمین شیرخشک به واردات وابسته گردد؛ وارداتی که بهمراتب گرانتر از تولید داخلی است.
تناقض در اولویتها
منتقدان سیاستهای اقتصادی دولت میگویند در حالی که میلیاردها دلار برای واردات کالاهای غیرضروری، خودروهای لوکس یا اقلام تزئینی تخصیص یافته است، تأمین ارز برای کالایی حیاتی مانند شیرخشک ماهها معطل مانده است. به اعتقاد آنان، این وضعیت نشاندهنده ضعف در نظام تصمیمگیری و ناهماهنگی بین نهادهای اقتصادی است.
یکی از اعضای پیشین کمیسیون بهداشت مجلس در اینباره میگوید:
«امنیت غذایی نوزادان باید در ردیف اولویتهای ارزی کشور باشد. اینکه یک صنعت حساس به خاطر چند میلیون دلار ارز تعطیل شود، نشان میدهد ساختار تصمیمگیری اقتصادی ما هنوز از منطق توسعه پیروی نمیکند.»
اکنون که صدای تولیدکنندگان بهزحمت به گوش تصمیمگیران میرسد، بازار شیرخشک در آستانه بحرانی تازه قرار دارد. اگرچه مسئولان وعده دادهاند مشکل بهزودی حل میشود، اما تجربه نشان داده چنین بحرانهایی معمولاً دیرتر از انتظار فروکش میکنند.
تحویلزاده در پایان با لحن گلایهآمیز میگوید:
«ما نه ارز میخواهیم برای سود، نه امتیاز ویژه؛ فقط اجازه بدهند کارخانهها کار کنند. اگر امروز حمایت نکنند، فردا مجبورند همان شیرخشک را با چندبرابر قیمت وارد کنند.»
بحران امروز صنعت شیرخشک تنها بازتاب یک مشکل در سیاست ارزی نیست؛ بلکه نشانهای از نقص در درک اولویتهای ملی است. در کشوری که تأمین غذای نوزادان نیازمند مجوز ارزی است، نمیتوان از خودکفایی سخن گفت.
