بودجه 1404 نگران کننده است

صمیمانه و خاضعانه، به دولت و مجلس گرامی می گویم از درون بودجه 1404 بهبود رابطه با مردم بیرون نمی آید. اما احتمال اینکه این رابطه بدتر شود، زیاد است. این مقوله باید تبدیل به شاقول باشد و هر سیاستی را که می خواهند اتخاذ کنند، ابتدا بسنجند.
فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، با بیان اینکه نظام تصمیم گیریهای اساسی کشور، به طرز نگرش و طرز اداره چرتکه ای اقتصاد ملی گرفتار شده که ما به آن قفل شدگی به تاریخ و وابستگی به مسیر طی شده می گوییم، گفت: حلقه مفقوده نظام تصمیم گیری های اساسی کشور این است که در رویکرد چرتکه ای به هر چیزی توجه دارد، به جز اینکه توجه کند که با این جهت گیری های سیاستی اش، چه بر سر تولیدکننده ها می آید. فشارهای بسیار شدیدتر از گذشته، در سند بودجه 1404 و برنامه هفتم وجود دارد، اما کوچکترین اراده ای برای رفع تنگناهای تولید مشاهده نمی شود.
به گزارش جماران، دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی که در «کانون زندانیان سیاسی مسلمان قبل از انقلاب» با عنوان «چشم انداز اقتصاد ایران در آینه لایحه بودجه 1404»، سخن می گفت، خاطرنشان کرد: اگر اوضاع و احوال جامعه مطلوب نیست و چرخهای اقتصاد خوب نمی چرخد، یک وجه معرفتی برای چرایی این اوضاع مطرح می شود و یک وجه منفعتی. برای وجه معرفتی می توانیم کارهایی بکنیم، اما اگر آنها که در ساختار قدرت هستند، منافع خود را ناهمراستا با منافع ملی تعریف کرده باشند، باید فکر دیگری برای آن کرد. اکنون حمل بر صحت می کنیم و فرض می کنیم که مشکل اصلی نظام تصمیم گیری های کشور، ضعف اندیشه ای است.
افزایش نرخ ارز، یک سیاست تورم زا است
این اقتصاددان با بیان اینکه در گزارش اقتصادی سال 1373 که سازمان برنامه منتشر کرده است، آمده که زمان عبرت گیری از پدیده شوک درمانی است، افزود: در این گزارش می گوید در این حدود شش سال که ما به نیت افزایش درآمد قیمت ارز را جهش دادیم، به ازای هر یک واحد کسب درآمد از این محل،هزینه های مصرفی دولت 3.5 برابر شده است؛ یعنی دولت برای جبران خطاکاریهای خود در باتلاق افلاس و بدهی و فشار به مردم افتاد. در توضیح اینکه چرا با افزایش نرخ ارز، هزینه های دولت به آن اندازه افزایش می یابد، توضیحی که داده می شود این است که افزایش نرخ ارز، یک سیاست تورم زا است و یکی از پیامدهای شرایط تورمی، پیامدهای اخلاقی است. افراد احساس می کنند که دولت دیگر پناه آنها نیست و به فکر آنها هم نیست و هر کس هر جا هست، باید خودش به فکر خودش باشد. اینگونه می شود که در دورانهای شوک درمانی، ایران با بی سابقه ترین ابعاد گسترش و تعمیق فساد و نابرابریهای ناموجه هم روبرو می شود.
کانون اصلی قفل شدگی ایران
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد ادامه داد: کانون اصلی قفل شدگی ایران، این است که در اثر شوک درمانی، رباخوارها، دلالها، سوداگران و واردات چی ها نفع می برند، اما دولت، مردم و تولیدکننده ها به شدت متضرر می شوند و هر میزان اندازه شوکهای قیمتی بزرگتر باشد، اندازه این نفع و ضرر هم افزایش می یابد.
مومنی با اشاره به بخشهایی از کتاب «مالیه، روح مشروطه است» که در آن نشان داده شده که انقلابیون مشروطه، از نظر زمان آگاهی نسبت به شرایط جامعه و اقتضائات برون رفت از دورهای باطل توسعه، نسبت به شرایط زمانه خود از روشنفگران کنونی سطح بسیار بالاتری داشتند، گفت: روشنفکران موثر در پخت و پز عملکرد اقتصادی ایران در 10 ساله اول انقلاب، در تراز مشروطه چی ها و از بعضی جهات، حتی باکیفیت تر از مشروطه چی ها بودند. اما در دوره بعد از جنگ، عموما آنها کنار گذاشته شدند و اصلا ریل سیاست گذاری و اداره عمومی جامعه تغییر کرد. اگر می بینید که می توانیم جنگ را آبرومندانه اداره کنیم، دلیلش این بود که متحدان استراتژیک کشور، در 10 ساله اول بعد از انقلاب، تولیدکننده ها و عامه مردم بودند با تاکید بر محرومان. آنها اولویت بودند اما اکنون تولیدکننده ها و فرودستان اولویت نیستند.
کلید نجات، ارتقای بنیه تولیدی است

مومنی ادامه داد: به محض اینکه حرف اصلاح بودجه ای با بازنگری در هزینه های دربار مطرح می شود، محمدعلی شاه با کمک روسها، به عنوان مقاومت اولیه در برابر اصلاح نظام بودجه ریزی کشور، مجلس را به توپ بستند. در تجربه تاریخی می گوید برای سنگ اندازی در اصلاح نظام بودجه ریزی کشور، نیم نگاهی هم به منافع خارجی ها داشته باشید. همیشه در طول تاریخ بشر، تولیدکنندگان بزرگترین منبع تامین مالیات برای حکوکتها بوده اند. وقتی به هر دلیل در گذشته، به ویژه به دلیل سیاست شوک درمانی در شرایط کنونی، تولید لطمه می بیند، دولت به معنای حکومت، در معرض افلاس مالی قرار می گیرد. بنابراین اگر حکومتی بخواهد عزت داشته باشد و مردمش رفاه و توسعه داشته باشند، کلید نجات، ارتقای بنیه تولیدی است. در همیشه تاریخ هم اینگونه بوده است. هر میزان به شرایط امروز نزدیک می شویم، اهمیت این مساله بیشتر می شود.
بودجه 1404 نگران کننده است
وی با بیان اینکه در این کتاب برنامه شان را برای اینکه ایران را دچار بحران و خفت و ذلت کنند به خوبی تشریح کرده اند و آورده اند که باید حکومت ایران را به این سمت کانالیزه کنیم که سیاستهای تورم زا و اشتغال زدا را سیاستهای مطلوب تلقی کند، اظهارداشت: برآیند آنچه که حاصل شده و به شکل بسیار نگران کننده ای در بودجه 1404 هم حاصل شده، این است که با این خرد نمی شود از ورطه آن دورهای باطل خارج شویم. باید ریل اداره اقتصاد ما تغییر کند.
به گزارش جماران، مومنی به هماهنگی روسها و انگلیس ها برای سرکوب منافع ایران در جریان تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ و همچنین همکاری و نقش آفرینی مشترک آنها در دوره دولت دکتر مصدق علی رغم رقابتهایی که با یکدیگر داشتند اشاره کردو گفت: شکنندگی آوری امتیازهایی که در جهت خلاف مصالح توسعه و استقلال ملی به هر بهانه ای به روس و چین داده شود، برای آینده ایران ، اصلا کمتر از امتیازاتی که محمدرضا شاه به آمریکا داد، نیست. شواهدی وجود دارد که در برخی از زمینه ها بدتر از آن است. بررسی امتیازاتی که خودروسازان چینی در ایران دارند، نشان می دهد که اصلا نمی توان آن را با منطق استقلال ملی توضیح داد. اینکه ما مهلک ترین فشارها را بر خودروسازان داخلی وارد کنیم و آن از بین بردن توان تولید ملی ما، جاده صاف کن حضور خودروسازان چینی در اقتصاد ایران شود.
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد ابراز عقیده کرد: اکنون اگر از ما بپرسند که آیا خودروسازان ایران کار با کیفیت می کنند یا خیر!؟ قاطعانه می گوییم نه! اما آنها که حلیم خارجی ها را در اقتصاد ایران هم می زنند، می گویند آن را تعطیل کنیم و به طور کلی به دست خارجی ها بدهیم. در حالی که اگر کشوری در قواره ایران، ظرفیتهای تولید باکیفیت خودرو اش کاهش یابد، نمی تواند کمر راست کند و حتی ممکن است منجر به خطر تجزیه ملی هم شود. اینها را می تواند با عدد و رقم بررسی کرد.
با ژست طرفداری از مردم و محیط زیست، خواهان بازکردن راه برای تسلط خارجی ها در اقتصاد ایران هستند
این استاد دانشگاه با بیان اینکه خودروسازان را به اسارت رباخواران درآورده اند و بعد می گویند چرا ضرر می دهد یا خودروی با کیفیت تولید نمی کند، تصریح کرد: شما با سیاست افزایش نرخ ارز، کمر آنها را شکسته اید، نمی توانند ماشین آلات مستهلک شده شان را جایگزین کنند. ما را در دور باطلی انداخته اند، یک سیاست نابخردانه کمر تولید را می شکند، بعد عده ای با ژست اینکه ما طرفدار مردم و محیط زیست هستیم، می گویند راه را باز کنیم که خارجی ها در اقتصاد ما مسلط شوند.
مومنی گفت: بعضی ها که صلاحیت تخصصی ندارند، با این پروژه که شوستر نام آن را عقیم سازی مالی حکومت در ایران گذاشته بود، همراهی می کنند. هر ضربه ای که به تولیدکننده داخلی زده شود، یعنی به توان مالیه حکومت ضربه خورده شده. ببینید خودروسازها که در دوره رونق خودروسازی در ایران، بزرگترین مالیات دهنده بودند، را اکنون به چه روزی انداخته اند! شما در ساختار قدرتتان، با آنها مانند غنیمت برخورد می کنید! 25 دستگاه در صنعت خودروسازی ایران مداخله می کنند و تمام اینها را که حاصل مناسبات رانتی است، نادیده می گیرند. ثبات مدیریت را در خودروسازان بزرگ رد گیری کنید، هر باد سیاسی که وزیده می شود، بلافاصله مدیران خودروسازی جابجا می شوند و حتی در درون دولتها هم اگر میان فراکسیون های مختلف دعوا شود، بلافاصله انعکاسش در مدیریت خودروسازان و همه تولیدکنندگان بزرگ دیده می شود.
سهم دلالها، از سود ناشی از فعالیت خودروسازی بین 2 تا 2.5 برابر خودروسازان است
وی افزود: بر اساس قاعده گذاریهای موجود، سهم دلالهای خودرو، از سود ناشی از فعالیت خودروسازی بین 2 تا 2.5 برابر خودروسازان است. بعد می گویند چرا خودروساز ما ورشکسته می شود! بعد نتیجه می گیرند که برویم خودروی چینی بیاوریم!
به گذشته نگاه کنیم تا مسائل را عریان تر ببینیم

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: تجربه شوستر را ببینید، او از شعاع السلطنه که اخوی پادشاه بوده به عنوان یک دانه درشت بدهکار مالیاتی، می خواهد بدهی هایش را به دولت بدهد. وقتی نمی دهد ، شوستر سه ساختمان از او را مصادره می کند. به محض اینکه اموال او مصادره شد، وزارت خارجه روسیه در بیانیه ای به ایران اولتیماتوم داد که باید ظرف 72 ساعت، دو اتفاق در ایران بیفتد، اول اینکه شوستر باید برود و دیگر اینکه اموال شعاع السلطنه به او بازگردانده شود. حکومت روسیه به این وضوح، اینگونه مداخله کرد. انقلابیون مشروطه تظاهرات می کنند و زنده باد و مرده باد می گویند، ظرف 48 ساعت قوای روس خود را به قزوین می رساند. در بیانیه دوم اعلام می کند که اگر در این 24 ساعت، این دو اتفاق نیفتد، ما تهران را اشغال خواهیم کرد. در نتیجه آنها شوستر را اخراج و دارایی های شعاع السطنه را به او بر می گردانند. بعدا که از سفیر روس درباره این اقدامات توضیح می خواهند، او به معاهده ترکمنچای استناد می کند و می گوید در قبال امتیازهایی که گرفته بودیم، قول داده بودیم که هوای خاندان قاجار را داشته باشیم. تعرض به خانواده سلطنتی قاجار، تعرض به اتباع روس تلقی می شود. اینها در تاریخ به شفافیت دیده می شود. به گذشته که نگاه می کنیم، مسائل را عریان تر می بینیم.
مومنی افزود: اکنون شرایط بسیار پیچیده تر است. اگر بخواهید نفوذی های واقعی را بشناسید، باید خیلی فسفر بسوزانید. بخش بزرگی از پروژه نفوذ در کشورهای در حال توسعه برای به فلاکت و افلاس انداختنشان از کانال برنامه تعدیل ساختاری اجرا می شود. شما خودتان 30 سال است که این برنامه را اجرا می کنید و بعد دنبال نفوذ می گردید!؟ اما در گذشته تاریخی می شود اینها را شفاف تر دید و فهمید.
ساختار نهادی علیه ارتقای بنیه تولید ملی آرایش پیدا کرده
این استاد دانشگاه اظهارداشت: اگر بخواهیم از این جلسه ، هدیه ای به حکومت گرامی بدهیم ، باید بگوییم اگر استقلال کشور و عزت مردم را می خواهید، باید خط قرمز را سیاستهای تورم زا و اشتغال زدا قرار دهید و از جنبه ایجابی هم باید بنا را بر ارتقای بنیه تولید ملی بگذارید. اکنون ساختار نهادی ما به صورت سیستمی علیه ارتقای بنیه تولید ملی آرایش پیدا کرده ، یعنی سیاستهای پولی، مالی، تجاری، نرخ ارز و سیاستهای صنعتی مشوق فعالیتهای مونتاژی و رانتی معدنی به نام تولید است و تولیدهای ارتقا دهنده کیفیت زندگی و جایگاه ایران در اقتصاد جهانی، تحت غیرعادی ترین فشارها قرار دارد. می پذیریم که دنیا بسیار پیچیده شده و شما سوراخ دعا را گم کرده اید و در رویکرد چرتکه ای، مانند معتادی که می گوید من این هزینه ها را دارم و هیچ کاری هم نمی توانم بکنم، فقط اینکه من چگونه کسب درآمد کنم را وجهه همه قرار داده اید! باید از این رویه دست بردارید، شاقولت ارتقای بنیه تولیدی و ارتقای جایگاه فرودستان شود.
امکان ندارد اگر مردم بی اعتنایی کنید و نیازهایشان را نادیده بگیرید، به توسعه دست یابید
وی با تاکید بر اینکه کشوری که توسعه می خواهد باید رابطه اش را با مردمش خوب کند، خاطرنشان کرد: امکان ندارد اگر به آنها بی اعتنایی کنی و آنها را تحقیر کنی و نیازهایشان را نادیده بگیری، به توسعه دست یابی. در مسیر توسعه، هیچ متغیری به اندازه بهبود رابطه مردم با حکومتش نقش آفرینی نمی کند. صمیمانه و خاضعانه، به دولت و مجلس گرامی می گویم عزیزان از درون بودجه 1404، قطعا بهبود رابطه مردم و حکومت بیرون نمی آید. اما احتمال اینکه این رابطه بدتر شود، زیاد است. این مقوله باید تبدیل به شاقول باشد و هر سیاستی را که می خواهند اتخاذ کنند، ابتدا بسنجند.
این اقتصاددان خاطرنشان کرد: اکنون همه حکومتگران گرامی در دولت و مجلس می گویند اصلا بنای وارد کردن شوک به قیمت بنزین نداریم، به آنها می گویم اگر چنین بنایی ندارید، پس این اظهارات آقای رئیس جمهور و اطرافیانش چیست؟ حمل بر صحت می کنیم، می گوییم اول می خواستند این کار را بکنند، بعد متوجه عواقبش شدند، منصرف شدند. اما در صورت مذاکرات مجلس، در خصوص کلیات بودجه، یکی از نماینده های مجلس که امتیازش نسبت به دیگر نماینده ها این است که متخصص اقتصاد است، با عدد و رقم نشان داده که عزیزان به صورت اعلام نشده، در بودجه پیش بینی کردند که قیمت بنزین افزایش پیدا کند. اینها خوب نیست. برای اینکه مردم به شما اعتماد کنند، باید با مردمت صادق باشی. اگر حکومتی اعتماد مردمش را نداشته باشد، نمی تواند اقدام موثری به نفع کشور داشته باشد.

به گزارش جماران، مومنی گفت: باید اصلاحیه ای در آیین نامه داخلی مجلس و مصوبه ای در دولت بگذرانند و بگویند دولت و مجلس حق ندارند هیچ موضوعی در دستور کار قرار دهند، الا اینکه ضمیمه کارشناسی برای آن تهیه کنند و اعتبار علمی آن ضمیمه کارشناسی را سه موسسه پژوهشی تخصصی صاحب صلاحیت و مستقل تائید کنند. با این اقدام، که به آن راه حل نهادمند می گویند، ایران نجات پیدا می کند. نمی شود که شما مرتب شعار دانایی محوری بدهید، اما بی کیفیت ترین قاعده گذاریها را انجام دهید. این نقض قرض است. اینها چیزهایی نیست که کسی نداند، اما ببینید که زور آن منافع مافیایی، چقدر بیشتر از زور علم است که در این مملکت به سهولت می توان نظرات کارشناسی را نادیده گرفت اما کسی با منافع رانتی شاخ به شاخ نمی شود.
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد تاکید کرد: هنوز برای ایران راه برون از این گرفتاری وجود دارد، چون در ذخیره دانایی موجود در ایران، ما هم می توانیم توضیح دهیم که چرا به این روز افتادیم و هم می توانیم توضیح دهیم که چگونه می توان از آن خارج شد. انشالله راهی باز شود و ما چشم اندازهای بهتری را مشاهده کنیم.