تاریکی پرهزینه؛ نبرد خاموش علیه تولید
- شناسه خبر: 16128
- تاریخ و زمان ارسال: 13 مرداد 1404 ساعت 10:53
- منتشرکننده: مدیریت
گزارش«بشارت نو» از بحرانی که توسعه را تهدید میکند:
فیروزه نعیمی/در تابستان ۱۴۰۴، همزمان با اوجگیری گرما در ایران، سایه قطعیهای گسترده برق بار دیگر بر زندگی مردم و اقتصاد کشور سنگینی کرده است. خاموشیهایی که اغلب بدون اطلاع قبلی رخ میدهند، نه فقط زیست روزمره شهروندان را مختل کردهاند، بلکه ضربههای جبرانناپذیری به صنایع تولیدی، کسبوکارهای خرد و امنیت زیرساختهای خدماتی وارد کردهاند.
این در حالیست که وزارت نیرو، از «افزایش مصرف» و «ضرورت مدیریت بار» میگوید، اما فعالان بخش خصوصی، کارشناسان و صاحبان مشاغل از سوءمدیریت، ضعف زیرساختها و نبود برنامهریزی هدفمند سخن میگویند.
ناترازی تاریخی؛ تقاضا بالا، ظرفیت پایین
بر اساس اعلام شرکت توانیر، مصرف برق در تابستان امسال از مرز ۷۵ هزار مگاوات عبور کرده؛ در حالی که ظرفیت عملی تولید برق در کشور تنها حدود ۶۰ هزار مگاوات است. این شکاف ساختاری میان تولید و مصرف، سالهاست در کمین است، اما در فصل گرما به مرز بحران میرسد. رشد تصاعدی مصرف، به ویژه در حوزه سرمایش خانگی، صنایع و کسبوکارها را به نخستین قربانیان این ناترازی بدل کرده است.
تولید زیر تیغ خاموشی؛ توقف، خسارت، افت صادرات
کارخانهها و واحدهای تولیدی از نخستین بخشهایی هستند که قربانی قطع برق میشوند. از خطوط تولید فولاد و سیمان تا چاپخانهها و تزریق پلاستیکها، همه با افت بهرهوری و خسارت مالی مواجهاند.
حمیدرضا غفاری؛ مدیر یک کارخانه قطعهسازی در جاده مخصوص کرج میگوید:
«برق هر روز چند ساعت میرود. دستگاههای CNC وسط کار خاموش میشوند و مواد اولیه خراب میشود. فقط در چند هفته اخیر، نزدیک به ۳۰ میلیارد ریال ضرر کردهایم.»
بر اساس گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد، برخی واحدها اکنون تنها با ۳۰ درصد ظرفیت فعال هستند؛ وضعیتی که مستقیماً بر صادرات و تراز تجاری کشور تأثیر میگذارد.
کسبوکارهای کوچک؛ زیانهای خاموش و بیپاسخ
در مشاغل خرد، وضعیت شاید کمتر شنیده اما تلختر است. نانواییها، فروشگاهها، آرایشگاهها، کافهها، چاپخانهها و واحدهای خدماتی با هر بار قطعی برق بخشی از درآمد روزانه خود را از دست میدهند. در موارد زیادی نیز وسایل برقی در اثر نوسانات از کار افتادهاند.
الهام رضایی، صاحب یک کافه در خیابان میرداماد تهران میگوید: «وقتی برق میرود یعنی تعطیلی کامل. دستگاه قهوهساز، یخچال، روشنایی، همه چیز میخوابد. بارها وسایلمان سوخته و کسی پاسخ نمیدهد.»
مطابق گزارش اتاق اصناف ایران، بیش از ۶۰٪ کسبوکارها تأکید کردهاند قطعی برق به طور مستقیم بر درآمدشان اثر منفی گذاشته و برخی ناچار به تعدیل نیرو یا افزایش قیمت شدهاند.
برق ناپایدار؛ تهدیدی علیه زیرساختهای دیجیتال و مالی
در زیرساختهای دیجیتال نیز آسیب جدی احساس میشود. سامانههای بانکی، پرداخت الکترونیک، نرمافزارهای حسابداری و فروشگاهی، همگی به برق وابستهاند و قطعی یا نوسان در این زمینهها میتواند منجر به اختلالهای مالی گسترده شود.
یک فعال حوزه فینتک میگوید: «در دو هفته گذشته، حدود ۳۰٪ فروشگاهها ساعاتی از روز امکان تراکنش نداشتند. این یعنی آسیب جدی به اعتماد مشتریان و برندها.»
کشاورزی زیر بار تاریکی؛ از پمپهای خاموش تا محصولات فاسد
در بخش کشاورزی نیز پیامدها شدید است. در استانهایی چون فارس، اصفهان، خوزستان و کرمان، پمپهای آب در پی قطعی برق از کار افتادهاند، آبیاری مختل شده و سردخانهها برای نگهداری محصولات دچار مشکل شدهاند.
حسین فاضلی، باغدار در استان فارس، میگوید: «قطعی مکرر برق باعث شده آبیاری زمینهای ما مختل شود. وقتی برق برمیگردد، فشار آنقدر پایین است که به درد نمیخورد. این یعنی نابودی محصول.»
بیبرنامهگی و بیعدالتی؛ مردم سردرگم، پاسخها مبهم
بسیاری از مشترکان از نبود جدول مشخص قطعی برق و نبود اطلاعرسانی انتقاد میکنند. در برخی مناطق شهری، خاموشی چند ساعته و چندباره شده، در حالیکه مناطق دیگر تقریباً بدون اختلال باقی ماندهاند؛ وضعیتی که به نارضایتی عمومی و احساس بیعدالتی دامن زده است.
از سوی دیگر، وعدههای همیشگی مسئولان برای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و اصلاح الگوی مصرف، همچنان روی کاغذ ماندهاند. بنا بر آمار رسمی، سهم انرژیهای نو در سبد برق کشور هنوز کمتر از ۲ درصد است.
ریشه بحران؛ اقتصاد یارانهای، ساختار فرسوده
کارشناسان حوزه انرژی معتقدند که ریشه بحران خاموشی، در اقتصاد یارانهای و ساختار فرسوده صنعت برق نهفته است. تعرفههای غیرواقعی برق خانگی، انگیزه سرمایهگذاری در نیروگاههای جدید را از بین برده است.
علی قنبری، استاد اقتصاد انرژی میگوید: «تا وقتی تعرفه واقعی نشود، تولید برق سودآور نیست. باید هم تعرفه اصلاح شود و هم شبکه توزیع به بخش خصوصی سپرده شود. توسعه انرژیهای نو هم دیگر یک انتخاب نیست، یک ضرورت است.»
راه عبور از تاریکی؛ مدیریت، شفافیت، سرمایه
برای عبور از این بحران، مجموعهای از راهکارهای فوری و بلند مدت پیشنهاد شده است:
در کوتاه مدت:
– اطلاعرسانی دقیق و جدولبندی خاموشیها
– اولویتدهی به برقرسانی در صنایع و مراکز خدماتی حیاتی
– پرداخت خسارت یا معافیت مالیاتی برای مشاغل آسیب دیده
– گسترش سامانههای هشدار و منابع برق اضطراری (UPS)
در بلند مدت:
– افزایش ظرفیت تولید برق از طریق جذب سرمایه خصوصی
– واقعیسازی تعرفه برق برای مشترکان پرمصرف
– توسعه انرژیهای تجدیدپذیر در نقاط بحرانی
– نوسازی شبکه توزیع برای کاهش تلفات فنی و افزایش پایداری
خاموشیها؛ هشداری برای ساختار فرسوده
بحران برق، تنها مسألهای فنی یا اقلیمی نیست؛ نشانهای است از ضعف ساختاری در مدیریت انرژی، اقتصاد یارانهای و ناتوانی در جذب سرمایه. این بحران نه تنها چرخ تولید را کند کرده، بلکه بر معیشت میلیونها نفر سایه انداخته است.
در جهانی که اقتصاد بر پایه اطلاعات، پایداری و بهرهوری میچرخد، تداوم این وضعیت، تهدیدی برای رشد و ثبات ملی است. عبور از تاریکی، نه صرفاً با افزایش ظرفیت، که با شفافیت، پاسخگویی و اصلاحات ساختاری ممکن خواهد بود.
