تقلا برای کشتن آبخوان ها
- شناسه خبر: 5536
- تاریخ و زمان ارسال: 24 بهمن 1402 ساعت 10:51
- منتشرکننده: بشارت آنلاین
راه‌اندازی «معدن مس درهزرشک» به کلاف سردرگمی در استان یزد بدل شده است. سال‌هاست که تحقیقات گوناگون راه‌اندازی این معدن را که در دامنهٔ شیرکوه قرار دارد، عامل نابودی آبخوان‌ها، از بین رفتن حیات در شیرکوه، به‌هم خوردن اکوسیستم و … در مرکز کشور می‌دانند، اما این تحقیقات نتوانسته کسانی را که می‌خواهند به هر قیمت این معدن کارش را آغاز کند، قانع سازد و در روزهای اخیر استاندار یزد از شروع کار کارشناسی جدیدی توسط وزارت نیرو خبر داده است. او گفته است این وزارتخانه بعد از بررسی، نتیجه را به سازمان محیط زیست هم اعلام خواهد کرد و در پایان برای به راه افتادن یا عدم فعالیت این معدن تصمیم‌گیری خواهد شد. این درحالیاست که در سال‌های گذشته شرکت ملی مس از وزارت نیرو خواسته بود تا تحقیق جامعی در این باره انجام دهد، تحقیق به دانشگاه شیراز و یکی از اساتید خبره در زمینهٔ آب سپرده شد و نتایج ابتدایی خطرات گسترده و آسیب برگشت‌ناپذیر به آبخوان منطقه را تأیید کرد. گویا این تحقیقات چون دلایل مخالفت برای راه‌اندازی معدن را دقیق اعلام کرده بود، مورد پسند قرار نگرفته است. حالا پرسش اصلی این است که چرا وزارت نیرو که یک تحقیق کامل در دست دارد، باید با صرف هزینه و وقت تحقیق دیگری به جریان بیندازد؟ و آیا این به‌معنی تلاش برای بهره‌برداری از معدن به هر قیمت است؟
بهره‌برداری از معدن مس درهزرشک بعد از چند دهه همچنان محل مناقشه است. حجم بالای مخالفت‌های مردمی و فعالان محیط زیست از یک‌سو و از سوی دیگر تحقیقات گسترده بر روی این منطقه نتوانسته است در سنوات مختلف مسئولان استانی و کشوری را متقاعد کند که تبعات منفی این کار بسیار بالاست. بالا گرفتن در ماه‌های اخیر اما تا جایی بوده که در شهریورماه امسال، «سعید کریمی»، مدیرکل دفتر ارزیابی اثرات محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، در نامه‌ای خطاب به «علیرضا نجیمی»، سرپرست دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق نوشت: «بازگشت به نامهٔ شماره … درخصوص درخواست ممانعت از فعالیت معدن درهزرشک توسط جمعیت واقفین سبز استان یزد، به اطلاع می‌رساند طی مکاتبات متعدد و محرمانه با مجری پروژه، مدیرکل استان یزد و دفتر حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست، مراتب مخالفت این دفتر با فعالیت معدن درهزرشک اعلام شده است.
ضمناً گزارش این طرح قبلاً از دستورکار خارج شده است.» کریمی مخالفت این دفتر با راه‌اندازی این معدن را به‌صراحت اعلام کرد و حتی گفت این طرح از دستورکار خارج شده است، اما عده‌ای در استان همچنان پیگیر راه‌اندازی این معدن حتی با وجود نابودی اکوسیستم و حیات در منطقه هستند. این درحالیاست که سازمان حفاظت محیط زیست پیش‌ازاین هم مخالفت خود را با راه‌اندازی معدن در این محدوده اعلام کرده بود، اما آن‌طورکه به‌نظر می‌رسد قدرت مواجهه با میزان هجمهٔ موجود را نداشت. چنانچه «جواد آذرنگار»، فعال محیط زیست در استان یزد، پیش‌ازاین در این باره به «پیام ما» گفته بود «سال ۱۳۴۷ برای نخستین‌بار مس در روستای علی‌آباد کشف شد. روستای علی‌آباد و درهزرشک در فاصلهٔ کم از یکدیگر و در دامنهٔ شیرکوه قرار دارند. از طرف این کوه ۹۹۲ رشته قنات به‌سمت یزد می‌رود و این معدن در آبخوان قرار گرفته است که استخراج باعث نابودی‌اش می‌شود. سال ۱۳۸۷ سازمان محیط زیست مخالفت قطعی خود را با فعالیت معدن اعلام کرد و بعد از این مخالفت‌ها با اکتشاف در علی‌آباد، بهره‌برداران به‌سمت درهزرشک رفتند.»
به کار تیم جدیدی که مطالعه را به دست گرفته‌اند، ایرادات اساسی وارد است و این درحالیاست که ما در حال حاضر به مطالعات هیدرولوژی زیرسطحی هم نیاز داریم و همهٔ این مطالعات درنهایت ما را به نتایج مطالعهٔ دانشگاه شیراز می‌رساند
درهزرشک نقطهٔ سیبل است و با وجود آنکه تحقیقات بسیار و مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست و فعالان گسترده بوده است، اما گویا گوش مسئولان استانی بدهکار نیست. چنانچه «مهران فاطمی»، استاندار یزد، در گفت‌وگوی روزهای اخیرش با صداوسیما گفته است «مرجع تصمیم‌گیری دربارهٔ مسائل محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست است، اما دغدغه‌هایی در مورد مسائل آب وجود داشت که براساس دستور رئیس‌جمهور، وزارت نیرو مکلف شد شرح خدماتی را برای رفع این دغدغه‌ها بدهد و شرکت مشاوری که مورد تأیید این وزارتخانه است، مطالعهٔ جدیدی ترتیب دهد و ابعاد مختلف بررسی شود. نتیجه‌ٔ این مطالعات به وزارت نیرو داده خواهد شد و در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست هم قرار خواهد گرفت. یا براساس تحقیقات، این طرح کاملاً رد می‌شود یا می‌گویند با رعایت یکسری ملاحظات عملی شود.»
مرگ آبخوان باستانی
استاندار یزد و برخی دیگر از مسئولان درحالی باجدیت هرچه بیشتر از انجام تحقیقات جدید وزارت نیرو برای راه‌اندازی معدن مس درهزرشک می‌گویند که در سال‌های گذشته تحقیق گسترده‌ای توسط وزارت نیرو انجام گرفته است. یک منبع آگاه که نخواست نامش در این گزارش بیاید در این باره به «پیام ما» می‌گوید «شرکت ملی مس کار را به وزارت نیرو سپرد و این وزارتخانه هم قراردادی با دانشگاه شیراز در سال‌های اخیر منعقد کرد و دکتر رئیسی که یکی از بهترین اساتید در حوزهٔ آب کشور هستند، به بررسی منابع آب پرداخت. این مطالعه هنوز به پایان نرسیده و باز است اما نکتهٔ اصلی نتایجی بود که این تیم تحقیق به آن دست یافتند، محاسبهٔ بیلان آب نشان می‌داد که اگر معدن تا عمق ۲۸۰ متری زمین را بکند، سالانه ۱۲ میلیون مترمکعب آب از دست خواهد رفت. به این معنی که بعد از کندن زمین، مجبورند آب سفره‌های زیرزمینی را به بیرون پمپاژ کنند و منطقه را برای کار معدنی خشک کنند و این به‌معنی از بین رفتن آبخوان به آن مهمی است.» به‌گفتهٔ او، در این منطقه دو آبخوان وجود دارد.
شرکت ملی مس کار را به وزارت نیرو سپرد و این وزارتخانه هم قراردادی با دانشگاه شیراز در سال‌های اخیر منعقد کرد و دکتر رئیسی که یکی از بهترین اساتید در حوزهٔ آب کشور هستند، به بررسی منابع آب پرداخت. این مطالعه هنوز به پایان نرسیده و باز است. اما نکتهٔ اصلی نتایجی بود که این تیم تحقیق به آن دست یافتند. محاسبهٔ بیلان آب نشان می‌داد اگر معدن تا عمق ۲۸۰ متری زمین را بکند، سالانه ۱۲ میلیون مترمکعب آب از دست خواهد رفت
یک آبخوان آبرفتی در پایین‌دست و دیگری آبخوانی است که سازند آهکی تفت درونش قرار گرفته است. این سازند ثبت شده و مربوط به دوران دوم زمین‌شناسی است و ۷۰ میلیون سال عمر دارد و حداقل بیش از هفت میلیون سال هم از تشکیل آبخوان در آن می‌گذرد. «این آبخوان در ارتفاع است و اگر میانگین بارندگی یزد سالانه ۱۱۲ میلی‌متر است، سازند تفت ۳۲۰ میلی‌متر بارندگی دارد. ارتفاعات کوه تفت و شیرکوه در حال حاضر سفید از برف است و آب ناشی از این برف‌ها از درز و شکاف سازند تفت فرومی‌رود و آبخوان بالادستی را تغذیه می‌کند و بعد به آبخوان آبرفتی در پایین‌دست می‌رسد. این دو آبخوان اثر هم‌افزایی روی همدیگر داشته‌اند و باعث شکل‌گیری قنات‌هایی با قدمت هزارساله بوده‌اند و حتی مادرچاه قنات زارچ در آبخوان آبرفتی تفت است و به اوایل دوران ساسانیان برمی‌گردد و قنات هزارسالهٔ ایران است. قنات‌های دیگر در محدوده هم به زمان صفوی، ایلخانی، اسلامی و … برمی‌گردند و همهٔ آنها جنبهٔ باستانی دارند.» او می‌گوید در تمام این سال‌ها شکل بهره‌بردای از قنات‌ها به‌نحوی بوده است که آسیب نبینند و در اطرافش حتی چاه حفر نکرده‌اند و تلاش کرده‌اند مصرف را برنامه‌ریزی کنند تا تعادل اکولوژیکی حفظ شود.
این منبع آگاه می‌گوید تمام این موارد در تحقیق دانشگاه شیراز وجود داشت، اما شرکت ملی مس بعد از این مطالعات جلسه‌ای با سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو برگزار کرد و گفت این میزان آب در سفره‌های زیرزمینی نیست و تلاش کرد تحقیق قبلی را زیر سؤال ببرد. «طرح مطالعهٔ جدیدی را تعریف کردند و مشاور جدیدی استخدام کردند که این مشاور گفت سالانه ۶۸۰ هزار مترمکعب آب از بین می‌رود و دلایلی آوردند که درز و شکاف تا عمق ۶۰ متری بیشتر نیست، اما ما همهٔ این دلایل را به‌صورت علمی رد کردیم و از گسلی در اطراف منطقه نام بردیم که با وجود آن، ادلهٔ آنها رد می‌شود. بر کار تیم جدیدی که مطالعه را به دست گرفته‌اند، ایرادات اساسی وارد است و این درحالیاست که ما در حال حاضر به مطالعات هیدرولوژی زیرسطحی هم نیاز داریم و همهٔ این مطالعات درنهایت ما را به نتایج مطالعهٔ دانشگاه شیراز می‌رساند.»
