زمینه ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت فراهم شد
- شناسه خبر: 8846
- تاریخ و زمان ارسال: 23 خرداد 1403 ساعت 18:46
- منتشرکننده: بشارت آنلاین

قطعنامه شورای حکام هر د و طرف را د ر شرایط د شوارتری قرار مید هد چرا که یک گام د یگر د ر مسیر تشد ید تقابل است. این قطعنامه و نامهای که سه کشور اروپایی پیرو آن به شورای امنیت ارسال کرد ند به ترتیب یک بستر حقوقی و یک بستر سیاسی برای اتخاذ اقد امات سختگیرانهتر علیه ایران فراهم میسازد .
شورای حکام تحت تاثیر فشار سه کشور اروپایی یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا فشارها را بر ایران برای همکاری با آژانسبینالمللی انرژی اتمی افزایش د اد ه است. قطعنامه اخیر شورای حکام د ر شرایطی صاد ر شد ه که رافائل گروسی اخیرا سفری به تهران د اشت. این سفر اما ظاهرا نتوانسته بر رویکرد آژانس تاثیری بگذارد . تهران آژانس را متهم به سیاسی کاری میکند و میگوید تصمیمات این نهاد تحت تاثیر اختلافات میان اروپا و ایران است. وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران د ر اطلاعیهای که صاد ر کرد ه نوشته است: جمهوری اسلامی ایران ارائه و تصویب این قطعنامه را یک اقد ام سیاسی و غیر سازند ه و اد امه سیاستهای شکست خورد ه قبلی برخی از کشورهای غربی و تلاش برای سوء استفاد ه سیاسی از مکانیسم های بین المللی علیه کشورهای مستقل مید اند .
د ر خبرآنلاین با رضا نصری کارشناس بینالمللی حقوق د رمورد قطعنامه صاد ر شد ه د ر قبال ایران به گفتگو نشستهایم:
اختلافات ایران و آژانس که باعث صد ور قطعنامه علیه تهران شد ، د ر شرایط فعلی ایران را د ر چه موقعیتی قرار د اد ه؟
این قطعنامه هر د و طرف را د ر شرایط د شوارتری قرار مید هد چرا که یک گام د یگر د ر مسیر تشد ید تقابل است. این قطعنامه و نامهای که سه کشور اروپایی پیرو آن به شورای امنیت ارسال کرد ند به ترتیب یک بستر حقوقی و یک بستر سیاسی برای اتخاذ اقد امات سختگیرانهتر علیه ایران فراهم میسازد . به بیان د یگر، از نظر «حقوقی» یک مسیر جد ید به سمت صد ور یک گزارش جامع از سوی مد یرکل آژانس و د ر نهایت ارجاع پروند ه ایران به شورای امنیت باز شد ه و از نظر سیاسی نیز – آنطور که از محتوای نامه کشورهای اروپایی پید است – ظواهر امر نشان مید هد فضای حاکم به سمت تقابل و تشد ید تنش د ر حال شکلگیری است. از طرف د یگر، د ولت ایران نیز قصد د ارد به این قطعنامه واکنش نشان د هد و واکنش آن – چنانچه تناسبی با اقد ام کشورهای غربی ند اشته باشد – مستعد است طرفین را هرچه بیشتر به سمت تقابل سوق د هد . طبیعتا، شکلگیری چنین فضایی به نفع هیچکد ام از طرفین نخواهد بود .
خطر فعال شد ن مکانیسم ماشه و ارجاع پروند ه ایران به شورای امنیت د ر شرایط فعلی تا چه اند ازه جد ی است؟
ابتد ا لازم به ذکر است که کشورهای اروپایی هیچ مبنای حقوقی محکمی برای توسل به مکانیسم حل اختلاف مند رج د ر برجام (یا همان مکانیسم موسوم به «ماشه») ند ارند . مکانیسم ماشه برای زمانی طراحی شد ه که «ایران» ناقض اولیه برجام – یا Initial defector – بود ه باشد . حال اینکه اقد امات جبرانی ایران همگی مطابق ماد ه ۳۶ برجام – نه به منظور نقض توافق بلکه – به منظور واد ار کرد ن طرف مقابل به پایبند ی به توافق صورت گرفته است. از این رو، کشورهای اروپایی نمیتوانند اد عا کنند که با حسننیت باور د ارند که ایران ناقض اولیه بود ه یا اینکه با نیت «نقض برجام» د ست به این اقد امات زد ه است. منتها زمانی که شرایط سیاسی اجازه د هد ، عرصه روابط بینالملل میتواند به عرصه زورگویی تبد یل شود و از این جهت نیز توسل این کشورها به مکانیسم ماشه محتمل است. مضاف بر اینکه د ر نامهای که به شورای امنیت ارسال کرد ند – با اشاره به تاریخ انقضای خود کار قطعنامه ۲۲۳۱ د ر ماه اکتبر ۲۰۲۵ – به تلویح به این موضوع نیز اشاره کرد هاند . د ر واقع، اینطور القا کرد هاند که چنانچه اختلافات کنونی تا روز انقضای خود کار قطعنامه ۲۲۳۱ – که تاریخ خروج پروند ه ایران از د ستور کار شورای امنیت است – حل و فصل نگرد د ، به این سازوکار، ولو برخلاف نص برجام، متوسل خواهند شد .
علاوه بر این، قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس این زمینه را نیز فراهم کرد ه تا این کشورها – مستقل از سازوکار موسوم به ماشه – با اتهام نقض معاهد ه ان.پی.تی و تعهد ات پاد مانی، پروند ه ایران را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع د هند . یعنی، جد ا از مکانیسم ماشه، موضوع د یگری د ر رابطه با پروند ه هستهای د ر د ستورکار شورای امنیت قرار گیرد .
ایران برای حل و فصل این اختلافات چه راهکاری باید د اشته باشد ؟
ایران باید د ر فرایند «تعیین واکنش» چند نکته را د ر نظر د اشته باشد . اول اینکه واکنش خود را به نحوی طراحی کند که موجبات بسترسازی جد ید حقوقی علیه کشور فراهم نشود . به عبارت د یگر، به نحوی واکنش نشان د هد که – د ر صورت پیروزی محتمل ترامپ – زمینه اجماعسازی گسترد ه پیرامون قطعنامههای شورای امنیت مهیا نباشد . این موضوع حائز اهمیت است چرا که د ر کنگره آمریکا نیز قوانینی به تصویب رسید ه که به د ولت جد ید ترامپ اجازه خواهد د اد فروش نفت ایران به چین را هد ف قرار د هد و ترکیب این د و – یعنی ترکیب تحریمهای بینالمللی از یک سو و اهرمهایی که ترامپ د ر اختیار د ارد از سوی د یگر – میتواند فضای بینالمللی را به طرز قابل ملاحظهای به زیان ایران مهیا سازد . د وم اینکه د ولت ایران باید توجه د اشته باشد شکافی که د ر د ولت قبل میان اروپا و آمریکا برقرار بود د ر فضای کنونی از میان رفته است و د ست د ولت باید ن – و به طریق اولی، د ست د ولت ترامپ – برای اعمال فشار به ایران بازتر خواهد بود . سوم اینکه چنانچه واکنش ایران – به زعم چین و روسیه – خد شهای به معاهد ه ان.پی.تی یا رژیم عد م اشاعه وارد سازد ، محتمل است این د و کشور نیز – که به صورت سنتی حساسیت زیاد ی نسبت به این موضوع د ارند – مواضع سختگیرانهتری نسبت به ایران اتخاذ کنند . به بیان د یگر، واکنش ایران نباید به گونهای باشد که موجبات اعتراض چین و روسیه را نیز فراهم آورد . چهارم اینکه لازم است د ولت ایران از اتخاذ واکنشی که موجب شود مطالبات جد ید ی از ایران د رخواست شود پرهیز نماید . یعنی اجازه ند هد سند ی د ر آژانس یا شورای امنیت تصویب شود که د ر آن – مثلا د ر حوزه بازرسی – مطالبات و معیارهای جد ید ی مبنای مذاکرات بعد ی قرار گیرد .د ر واقع، آنچه به نفع ایران، طرف مقابل و امنیت منطقه خواهد بود این است که هم کشورهای غربی و هم ایران تلاش کنند د ینامیک موجود را – که بر اساس تشد ید تنش شکل گرفته – به نفع ایجاد یک د ینامیک جد ید مبنتی بر تنشزد ایی تغییر د هند .