قاهره میانجی آشتی هستهای ایران با غرب خواهد بود؟
- شناسه خبر: 16885
- تاریخ و زمان ارسال: 22 شهریور 1404 ساعت 14:43
- منتشرکننده: مدیریت
گزارش «بشارت نو» از دیپلماسی پنهان در پایتخت فراعنه:
فیروزه نعیمی/ در پی سفر اخیر عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، به قاهره و دیدارهای او با مقامهای مصری و مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، چشمانداز تازهای در روابط پر فراز و نشیب تهران و قاهره گشوده شده است. این تحرکات که با محوریت تنظیم تفاهمنامههای همکاری و گفتوگو درباره مسائل هستهای انجام شد، میتواند سرآغاز مرحلهای جدید از تعاملات دیپلماتیک و اقتصادی دو کشور باشد.
پیشینه روابط ایران و مصر
روابط تهران و قاهره پس از انقلاب اسلامی ایران و امضای توافق صلح مصر با اسرائیل در سال ۱۹۷۹ عملاً قطع شد. از آن زمان تاکنون، تماسها و مذاکرات پراکندهای وجود داشته اما سطح روابط رسمی به حداقل رسیده است. در سالهای اخیر و با تغییر موازنههای منطقهای، از جمله توافق ایران و عربستان و کاهش نسبی تنشها در خاورمیانه، زمینه برای بازاندیشی در روابط ایران و مصر فراهم شد.
مذاکرات هستهای و نقش مصر در میانجیگری
سفر عراقچی به قاهره را میتوان نقطه عطفی در تاریخ پر فراز و نشیب روابط ایران و مصر دانست. دو کشوری که از دهه ۱۹۷۰ میلادی تاکنون بارها شاهد تنش، فاصله و سوءظن بودهاند، اکنون در شرایطی تازه به سمت گفتوگو و همکاری گام برمیدارند. این سفر نه تنها جنبه نمادین و سیاسی دارد، بلکه با محوریت تنظیم متن تفاهمنامهها و قراردادهای همکاری، حامل پیامهایی مهم برای آینده تعاملات منطقهای و بینالمللی است.
تحولات اخیر خاورمیانه، از توافق ایران و عربستان تا کاهش نسبی درگیریهای منطقهای، زمینه را برای احیای روابط تهران و قاهره فراهم کرده است. از این منظر، سفر عراقچی را میتوان تلاشی در جهت باز کردن مسیرهای تازه ارتباطی دانست؛ مسیری که نه فقط به منافع دوجانبه، بلکه به تحولات امنیتی و اقتصادی کل منطقه گره خورده است.
سفر عراقچی به قاهره: گسترش گفتگوها و ثباتسازی روابط
عباس عراقچی در جریان سفر خود به قاهره با عبدالفتاح السیسی، رئیسجمهور مصر، بدر عبدالعاطی وزیر خارجه و همچنین رافائل گروسی مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی دیدار کرد.
محور اصلی مذاکرات، بررسی چارچوبی برای ازسرگیری مناسبات سیاسی، گسترش همکاریهای اقتصادی و ایجاد کانالهای تازه ارتباطی بود. عراقچی در این دیدارها تأکید کرد:
«سطح تعامل سیاسی و اعتماد میان ایران و مصر در حال حاضر بیسابقه است.»
این سخن بازتاب گستردهای در رسانههای منطقهای داشت و نشانهای از تمایل تهران و قاهره برای عبور از گذشته و ورود به مرحلهای تازه تلقی شد.
نقش مصر در میانجیگری هستهای
یکی از مهمترین بخشهای سفر عراقچی، نشست سهجانبه با حضور بدر عبدالعاطی و رافائل گروسی بود. این نشست با هدف تسهیل گفتوگوهای ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی برگزار شد و مصر نقش میزبان و میانجی را ایفا کرد. برای قاهره، چنین نقشی فرصتی است تا جایگاه منطقهای خود را تقویت کند و در پروندهای حساس همچون موضوع هستهای ایران نقشآفرینی کند.
تفاهم فنی ایران و آژانس در قاهره
در ادامه این سفر، ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی به توافقی فنی برای از سرگیری همکاریها دست یافتند. این توافق که با میانجیگری مصر امضا شد، مسیر را برای بازگشت بازرسیها از تأسیسات هستهای ایران هموار کرد.
رافائل گروسی پس از امضای توافق گفت:
«ما با ایران بر سر سازوکارهای عملی برای از سرگیری فعالیتهای بازرسی به توافق رسیدهایم و این گامی مهم در مسیری درست است.»
عراقچی نیز در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:
«تحقق چارچوب همکاری با آژانس مستلزم پرهیز از اقدامات غیرقانونی و تحریکآمیز است و پاسخ متقابل به حسن نیت ایران خواهد بود.»
این توافق نخستین چارچوب همکاری ایران و آژانس پس از توقف همکاریها در پی جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل به شمار میرود.
اختلاف روایتها از توافق
هرچند گروسی بر آغاز سریع بازرسیها تأکید کرد، عراقچی توضیح داد که این توافق به معنای دسترسی فوری به همه سایتهای هستهای ایران نیست:
«براساس این توافق، هیچ دسترسی جدیدی برای بازرسان آژانس ایجاد نمیشود؛ مگر در مورد نیروگاه بوشهر که به دلیل تعویض سوخت، براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی دسترسی آن از پیش مصوب شده بود، سایر دسترسیها منوط به گزارشهای بعدی ایران و مذاکرات جداگانه در آینده است. در مورد شکل و نوع دسترسیهای آژانس در این توافق هیچ صحبتی نشده و به بعد از ارئه گزارش ایران در مذاکرات جداگانهای که در آینده صورت میگیرد، موکول شده است.»
عراقچی همچنین گفت که توافق بر مبنای «عدم اجرای اسنپبک» (مکانیزم بازگشت خودکار تحریمها در برجام) شکل گرفته و مصر و آژانس ضمانت اجرای آن را برعهده دارند.
ابعاد اقتصادی همکاری تهران و قاهره
فراتر از مسائل هستهای، سفر عراقچی زمینه را برای بررسی همکاریهای اقتصادی فراهم کرد. مهمترین محورهای مطرح شده عبارتاند از:
– همکاری در حوزه انرژی
ایران علاقهمند است از مسیر عراق و مصر، صادرات نفت و گاز خود را به بازارهای جهانی گسترش دهد. مصر نیز با توجه به موقعیت راهبردی کانال سوئز، میتواند در ترانزیت انرژی نقش کلیدی ایفا کند. تنظیم قراردادهایی در این زمینه میتواند منافع اقتصادی دو کشور را به هم پیوند دهد.
– همکاری اقتصادی و گردشگری
یکی از محورهای جذاب همکاری، گردشگری مذهبی است. ایران و مصر هر دو دارای اماکن تاریخی و مذهبی با اهمیت جهانی هستند. ایجاد تورهای مشترک زیارتی و فرهنگی، به ویژه برای بازدید از اماکن اهلبیت در مصر، میتواند به افزایش تعاملات انسانی و فرهنگی کمک کند.
– تجارت و سرمایهگذاری مشترک
طرفین در حال بررسی راهاندازی پروژههای مشترک در حوزه کشاورزی، صنایع سبک و زیرساختهای حملونقل هستند. امضای تفاهمنامههای اولیه میتواند زمینهساز حضور بخش خصوصی دو کشور در بازار یکدیگر شود.
– همکاریهای علمی و دانشگاهی
ایجاد فرصتهای تبادل دانشجو، برگزاری کنفرانسهای علمی مشترک و همکاری در حوزه فناوریهای نوین از دیگر بندهای احتمالی قراردادها به شمار میرود.
ابعاد سیاسی و دیپلماتیک
از منظر سیاسی، سفر عراقچی چند پیام مهم است:
– احیای روابط تاریخی
روابط ایران و مصر پس از انقلاب اسلامی ایران و صلح مصر با اسرائیل دچار گسست شد. اکنون سفر عراقچی میتواند آغازگر روندی برای احیای روابط دیپلماتیک کامل، از جمله بازگشایی سفارتخانهها باشد.
– میانجیگری هستهای
قاهره با برگزاری نشستهای سهجانبه و ایفای نقش واسطه میان تهران و آژانس، تلاش دارد جایگاه خود را در دیپلماسی منطقهای تثبیت کند. این موضوع میتواند معادلات سیاسی خاورمیانه را تغییر دهد.
– پیام به غرب و کشورهای عربی
ایران با نزدیک شدن به مصر نشان میدهد که در پی ایجاد توازن در روابط خارجی خود است. از سوی دیگر، مصر نیز با پذیرش نقش میانجی، به غرب پیام میدهد که همچنان بازیگری کلیدی در مدیریت بحرانهای منطقهای است.
واکنشها و پیامدهای احتمالی
رسانههای منطقهای این سفر را گامی رو به جلو ارزیابی کردهاند، هرچند برخی کارشناسان معتقدند مصر همچنان با احتیاط حرکت میکند تا روابط خود با آمریکا، اسرائیل و کشورهای خلیجفارس را تحت تأثیر قرار ندهد.
از سوی دیگر، توافق فنی ایران و آژانس میتواند زمینهساز کاهش تنشها در موضوع هستهای باشد. گروسی تأکید کرده است:
«این تفاهمنامه تغییری در حقوق و تعهدات ایران تحت معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) ایجاد نمیکند.»
اما واقعیت این است که اجرای عملی توافق و نحوه نظارت آژانس میتواند در ماههای آینده به یکی از موضوعات اصلی اختلاف میان تهران و غرب بدل شود.
توافق فنی ایران و آژانس در قاهره؛ دستاورد سفر عراقچی
سفر عراقچی به قاهره را میتوان مهمترین تحول در روابط ایران و مصر طی چهار دهه گذشته دانست. این سفر نه تنها بستر گفتوگو درباره مسائل دوجانبه را فراهم کرد، بلکه با امضای توافقی فنی با آژانس، به یک دستاورد عملی نیز منجر شد.
با این حال، مسیر پیشرو به عوامل متعددی وابسته است:
– توان دو کشور در تنظیم تفاهمنامههای پایدار
– مدیریت فشارهای خارجی
– تحولات گستردهتر منطقهای از جمله جنگ غزه و روابط ایران با آمریکا
اگر این روند با موفقیت ادامه یابد، روابط تهران و قاهره میتواند وارد مرحلهای تازه شود که تأثیرات آن نه فقط در سطح دوجانبه، بلکه در کل معادلات سیاسی و اقتصادی خاورمیانه احساس خواهد شد.
