کراسناهورکایی،راوی رودخانه سیاه واژگان و مقاومت در برابر شرّ

«بشارت نو» زندگی و آثار برنده نوبل ادبی سال ۲۰۲۵ را بررسی می‌کند:
سیدرضا هاشمی زاده/روزنامه نگار

لاسلو کراسناهورکایی، نویسنده و فیلمنامه‌نویس ۷۱ ساله مجارستانی، برنده جایزه نوبل ادبیات ۲۰۲۵، یکی از جدی‌ترین و عمیق‌ترین صداهای ادبی معاصر است. انتخاب او، فراتر از تقدیر از یک نویسنده منحصربه‌فرد، تأیید قدرت ادبیات جدی در جهانی پر از ابهام و وحشت است.
*رفتار بر سنت پیشین
انتخاب کراسناهورکایی کاملاً با سنت نوبل مبنی بر تقدیر از نویسندگانی که نه تنها از نظر زیبایی‌شناختی درخشان هستند، بلکه حامل یک پیام عمیق جهانی و انسانی‌اند، مطابقت دارد.
نثر کراسناهورکایی، با استفاده از جملات طولانی، آبشاری و پرپیچ‌وخم که گاهی تا چندین صفحه به طول می‌انجامد، متمایزترین ویژگی اوست. این سبک، که توسط مترجمانش به “رودخانه سیاه واژگان” تشبیه شده، خواننده را به یک جریان سیال آگاهی و فضایی مالیخولیایی و خفه‌کننده می‌کشاند. این سبک، بازتاب اعتقاد کراسناهورکایی است که تجربیات پیچیده انسانی را نمی‌توان در عبارات کوتاه گنجاند، و به قول خودش “نقطه پایان متعلق به خداست”.
او وارث مستقیم سنت ادبی اروپای مرکزی (از کافکا تا برنهارد) است و منتقدانی چون سوزان سونتاگ او را به‌حق “استاد آخرالزمان” خوانده‌اند.
*مضامین قدرتمند و مرتبط با جهان معاصر
کراسناهورکایی به طرز عمیقی با وضعیت هستی و بحران‌های اجتماعی معاصر درگیر است و جهان‌بینی او از قضا، بسیار به واقعیت امروز نزدیک است.
او مفهوم آخرالزمان را بازتعریف می‌کند و آن را نه یک رویداد ناگهانی در آینده، بلکه “یک داوری در حال انجام “می‌داند که هم‌اکنون در جریان است. او مالیخولیا را نه یک ضعف، بلکه حالت عادی زندگی فکری و شکل والایی از مقاومت در برابر فعالیت بی‌پایان جامعه مصرفی و دنیای انسانی می‌شناسد، حالتی که به انسان اجازه می‌دهد تا فقط باشیم. به خاطر بودن.

*دفاع از هنر در برابر شر کنونی
کراسناهورکایی هنر را “پاسخ خارق‌العاده بشریت به حس گمشدگی”می‌داند و نوشتار برای او یک کنش حیاتی است.
او تأکید دارد که تنها کاری که می‌تواند در دفاع از خود در برابر “شر جدید” و وحشی‌گری انجام دهد، نوشتن است. او کار هنری مشترک خود در کتاب “درون حیوان” را “یک فریاد ” نامید که هدفی جز مجبور کردن مردم به “صحبت کردن درباره شر” ندارد.نقد کوبنده او به سینما (با وجود همکاری موفقش با بلا تار)، مبنی بر ناتوانی آن در مقابله با وحشی‌گری، موضع او را در دفاع از قدرت رادیکال ادبیات تقویت می‌کند. او معتقد است سینما “کاملاً بی‌قدرت” و بیش از حد لطیف است.
* مرور آثار و همکاری‌های سینمایی
کراسناهورکایی، رمان‌نویس مجارستانی، یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین چهره‌های ادبیات پست‌مدرن اروپای مرکزی است. شهرت او نه تنها به دلیل نثر سنگین و فلسفی‌اش است، بلکه به سبب همکاری‌های طولانی‌مدت و تأثیرگذار با کارگردان بزرگ مجار، بلا تار، نیز گسترش یافته است.
آثار کراسناهورکایی کاوشی عمیق در وضعیت انسان معاصر، فروپاشی نظم‌های اجتماعی و جستجوی امر متعالی در میان تباهی است.
• تانگوی شیطان (Satantango، ۱۹۸۵): تصویری دلگیر و آخرالزمانی از فروپاشی یک مزرعه اشتراکی؛ الهام‌بخش فیلم هفت‌ساعته شاهکار بلا تار.
• مالیخولیای مقاومت (The Melancholy of Resistance، ۱۹۸۹): رمانی سورئال و تمثیلی درباره هرج و مرج ناشی از ورود یک سیرک عجیب.
• بازگشت بارون وِنک‌هایم (Baron Wenckheim’s Homecoming، ۲۰۱۶): برنده جایزه ملی کتاب آمریکا ۲۰۱۹.
• سئیوبو در آن پایین (Seiobo There Below، ۲۰۰۸): مجموعه‌ای از داستان‌ها که بر زیبایی، آفرینش هنری و امر متعالی متمرکز است.
• دیگر آثار مهم
آخرین گرگ (The Last Wolf)، تعقیب هومر (Chasing Homer) و حیوان درون (Animalinside).
رابطه حرفه‌ای کراسناهورکایی با بلا تار یکی از برجسته‌ترین همکاری‌های نویسنده و فیلمساز در سینمای معاصر است.
تانگوی شیطان (Sátántangó) ۱۹۹۴ ، اقتباس از رمان تانگوی شیطان.
هارمونی‌های وِرکمایستر (Werckmeister Harmonies) ۲۰۰۰ اقتباس از رمان مالیخولیای مقاومت
اسب تورین (The Turin Horse) ۲۰۱۱ فیلمنامه مشترک، بر اساس ایده‌ای درباره سرنوشت اسبی که نیچه را به جنون کشاند.
نفرین (Kárhozat) ۱۹۸۸ فیلمنامه بر اساس ایده‌ای از کراسناهورکایی.
گستردگی و عمق آثار او از تانگوی شیطان” تا “سئیوبو در آن پایین”، نشان از دستاوردی بزرگ و تکامل فلسفی او در طول عمر حرفه‌ای دارد.او منتقد صریح دولت مجارستان است که اعطای نوبل به او را علاوه بر ارزش ادبی، به یک اقدام دارای پیام سیاسی در حمایت از آزادی بیان نیز تبدیل می‌کند. هنر، والاترین شکل مقاومت

امین ستوده نژاد, صفحه آرای بشارت نو تهران, [10/11/2025 7:58 PM]
اعطای جایزه نوبل ادبیات ۲۰۲۵ به لاسلو کراسناهورکایی، تأیید ارزش‌های زیبایی‌شناختی، فلسفی و انسانی است. او نویسنده‌ای است که در تاریک‌ترین لحظات تاریخ معاصر، به قدرت رهایی‌بخش ادبیات باور دارد و از آن به عنوان سلاحی برای مقاومت در برابر پوچی و شر استفاده می‌کند.
پیام نهایی او با دریافت نوبل، نقطه پایانی امیدبخش بر جهان‌بینی به ظاهر تاریک اوست :”زیبایی، نجابت و امر متعالی هنوز به خاطر خودشان وجود دارند.”این جمله، تأییدی قاطع بر این است که هنر، والاترین شکل مقاومت است.