ایران در آستانه «روز صفر آبی»
- شناسه خبر: 18273
- تاریخ و زمان ارسال: 19 آبان 1404 ساعت 12:10
- منتشرکننده: مدیریت
مونا ربیعیان/خبرنگار
سدها خشک می‌شوند، چاه‌ها خالی؛ کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر اقدام فوری نشود، بسیاری از شهرهای ایران ظرف یک دهه آینده بدون آب خواهند بود.
در حالی که شهروندان ایران هر روز با کم‌آبی، قطعی آب و افزایش قیمت‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند، کارشناسان محیط زیست هشدار می‌دهند که کشور به سرعت به مرز بحران «روز صفر آبی» نزدیک می‌شود. تهران، اصفهان، یزد و بسیاری از کلان‌شهرها ممکن است در کمتر از یک دهه آینده با کمبود شدید آب شرب مواجه شوند، مگر آنکه تدابیر فوری اتخاذ شود.
نرخ کاهش منابع آب در ایران طی دهه گذشته، کم‌سابقه و نگران‌کننده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌ها خشک شده‌اند و ذخایر زیرزمینی به شدت کاهش یافته‌اند. کارشناسان می‌گویند، اگر مدیریت منابع آب اصلاح نشود، ایران ممکن است با بحران بی‌سابقه‌ای مواجه شود که پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی آن برای سال‌ها باقی بماند.
علل بحران آب در ایران
۱. تغییرات اقلیمی و کاهش بارش
دکتر مریم حسینی، پژوهشگر منابع آب، می‌گوید:متوسط بارش در ایران طی ۵۰ سال گذشته بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش در دشت‌ها و مناطق مرکزی کشور شدیدتر است و باعث خشک شدن بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌ها شده است.
ایران کشوری نیمه‌خشک است و کاهش بارندگی‌ها، خشک‌سالی‌های طولانی و افزایش دما، فشار مضاعفی بر منابع آب وارد کرده است. سدها و منابع آب سطحی، دیگر نمی‌توانند پاسخگوی نیاز جمعیت روزافزون کشور باشند.
۲. مدیریت ناکارآمد منابع آب
یکی از عوامل اصلی بحران آب، برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی است. حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق در بسیاری از دشت‌ها باعث افت شدید سطح آب زیرزمینی شده است. سدها بدون توجه به تعادل اکولوژیک ساخته شده‌اند و جریان طبیعی رودخانه‌ها کاهش یافته است.
مهندس رضا کریمی، کارشناس محیط زیست، تاکید می‌کند:مدیریت ناپایدار منابع آب و بهره‌برداری بی‌رویه از چاه‌ها، بزرگ‌ترین چالش پیش روی کشور است. بدون اصلاح سیاست‌ها، بحران آب شدت خواهد یافت.
۳. مصرف بالای آب در کشاورزی و صنعت
حدود ۹۰ درصد از منابع آب ایران به کشاورزی اختصاص دارد، اما بهره‌وری این بخش بسیار پایین است. آبیاری سنتی، کشت محصولات آب‌بر و عدم مدیریت صحیح مصرف آب، باعث شده فشار مضاعفی بر منابع آب وارد شود.
صنایع آب‌بر نیز مشکل دیگری است. تولید فولاد، سیمان و پتروشیمی نیازمند حجم بالای آب است و در کنار کشاورزی، باعث افت منابع آب شده است.
۴. رشد جمعیت و شهرنشینی سریع
شهرهای بزرگ ایران با رشد سریع جمعیت و توسعه صنعتی و مسکونی، فشار شدیدی بر منابع آب شرب وارد می‌کنند. تهران، اصفهان، شیراز و اهواز نمونه‌هایی از شهرهایی هستند که نیاز روزافزون آنها به آب، منابع محدود آب را تهدید می‌کند.
سید علی موسوی، عضو انجمن مدیریت بحران، می‌گوید:بدون تغییر سیاست‌ها و فرهنگ مصرف، حتی صرفه‌جویی‌های خانگی نمی‌تواند بحران را مهار کند. باید اقدامات ساختاری و سیاستی در سطح ملی انجام شود.
پیامدهای بحران آب
کمبود آب شرب می‌تواند باعث افزایش بیماری‌های گوارشی، کاهش کیفیت زندگی و حتی تنش‌های اجتماعی شود. شهرهایی که با کمبود آب مواجه می‌شوند، ممکن است شاهد اعتراضات مردمی و مهاجرت داخلی باشند.
پیامدهای اقتصادی
صنایع آب‌بر و کشاورزی با کاهش تولید مواجه خواهند شد و قیمت محصولات افزایش خواهد یافت. این مسئله فشار اقتصادی بر خانوارها را تشدید می‌کند و می‌تواند منجر به افزایش تورم در بخش مواد غذایی شود.
پیامدهای زیست‌محیطی
کاهش منابع آب باعث خشک شدن تالاب‌ها، مرگ گونه‌های گیاهی و جانوری و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود. برخی تالاب‌ها و رودخانه‌های مرکزی ایران، سال‌هاست که به حالت تقریبی خشک درآمده‌اند و این روند در حال گسترش است.
استان‌های در معرض خطر
تحلیل منابع آب نشان می‌دهد که استان‌های اصفهان، یزد، کرمان، خراسان، فارس و هرمزگان در معرض بحران شدید آب هستند. برخی کلان‌شهرها مانند تهران و اهواز نیز به دلیل مصرف بالا و رشد جمعیت، در خطر کم‌آبی جدی قرار دارند.
علی رستمی، استاد دانشگاه محیط زیست، می‌گوید:تهران ظرف ده سال آینده اگر منابع جایگزین تأمین آب ایجاد نشود، ممکن است با قطع موقت و حتی محدودیت شدید آب مواجه شود. این هشدار باید جدی گرفته شود.
راهکارهای پیشنهادی
سطح کلان
مدیریت یکپارچه منابع آب: هماهنگی میان وزارت نیرو، سازمان محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی برای برنامه‌ریزی پایدار منابع آب.
افزایش بهره‌وری کشاورزی و صنعت: استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری، کاهش محصولات آب‌بر و بهینه‌سازی مصرف صنایع.
توسعه فناوری‌های تصفیه و بازچرخانی آب: سرمایه‌گذاری در تصفیه فاضلاب و استفاده مجدد از آب برای کشاورزی و صنعت.
سطح فردی
کاهش مصرف آب خانگی: استفاده از سیستم‌های کم‌مصرف و تغییر عادات روزمره.
امین ستوده نژاد, صفحه آرای بشارت نو تهران, [11/9/2025 7:13 PM]
جمع‌آوری آب باران: استفاده از سقف‌ها و سیستم‌های جمع‌آوری آب برای مصارف خانگی و کشاورزی کوچک.
کاشت گیاهان مقاوم به خشکی: کاهش نیاز به آب در فضای سبز شهری و باغات.
نتیجه‌گیری
بحران آب در ایران دیگر یک هشدار نیست؛ این یک واقعیت در حال وقوع است. کارشناسان می‌گویند اگر اقدامات فوری صورت نگیرد، کشور با بحرانی بی‌سابقه مواجه خواهد شد که پیامدهای آن برای دهه‌ها باقی خواهد ماند.
حسینی تاکید می‌کند:این بحران نیازمند تغییر بنیادین در فرهنگ مصرف، سیاست‌گذاری کلان و مدیریت منابع است. بدون اقدام فوری، ایران ممکن است به «روز صفر آبی» برسد، و آن روز، روزی است که هیچ شهروندی تضمین دسترسی به آب ندارد.
