فصل ثبت نام مدارس نباید آزمون توان مالی خانواده ها تبدیل شود

گزارش «بشارت نو» از اخذ شهریه ثبت نام دانش آموزان:
زهرا زارع/افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تحصیل، به‌ویژه شهریه‌های مدارس غیردولتی، به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها در سال‌های اخیر تبدیل شده است. این مسئله، نه تنها قدرت انتخاب را از بسیاری از خانواده‌ها سلب کرده و آن‌ها را ناگزیر به ثبت‌نام فرزندانشان در مدارسی با کیفیت پایین‌تر می‌سازد، بلکه به تشدید نابرابری‌های اجتماعی و آموزشی نیز دامن می‌زند. در این میان، فشار روانی ناشی از تأمین این هزینه‌ها، بار سنگینی بر دوش والدین تحمیل می‌کند و آرامش خانواده‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. از این رو، بررسی راهکارهای مؤثر برای کاهش این فشار و تضمین دسترسی عادلانه به آموزش باکیفیت برای همه کودکان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایجاد شفافیت در هزینه‌ها، حمایت‌های دولتی هدفمند، نظارت دقیق بر تعیین شهریه‌ها و تشویق به مشارکت اجتماعی، می‌توانند گام‌های مؤثری در جهت رفع این چالش و ایجاد نظام آموزشی عادلانه‌تر و کارآمدتر باشند.
شهریه؛ دغدغه فصلی خانواده‌ها در آستانه سال تحصیلی جدید
با نزدیک شدن به فصل ثبت‌نام دانش‌آموزان برای سال تحصیلی جدید، موضوع شهریه مدارس، به‌ویژه در مدارس غیردولتی و خصوصی، بار دیگر به یکی از چالش‌های اصلی خانواده‌ها تبدیل شده است. افزایش هزینه‌های زندگی و تورم، مدارس را به سمت افزایش شهریه‌ها سوق داده است؛ اقدامی که اگرچه برای حفظ کیفیت و ارائه خدمات بهتر ضروری به نظر می‌رسد، اما بار سنگینی را بر دوش خانواده‌ها، خصوصاً اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه می‌گذارد.
وقتی شهریه مدارس خیلی بالا می‌رود، خانواده‌هایی که توان مالی کمتری دارند، گزینه‌هایشان برای انتخاب مدرسه محدود می‌شود. انگار که در یک فروشگاه، قیمت اجناس خیلی گران شده و فقط افراد
ثروتمند می‌توانند خرید کنند. در مورد مدارس هم همین‌طور است؛ خانواده‌ها ممکن است مجبور شوند فرزندانشان را به مدرسه‌ای بفرستند که امکانات یا کیفیت آموزشی دلخواهشان را ندارد، فقط به این دلیل که شهریه‌اش قابل پرداخت‌تر است. این یعنی بچه‌ها از فرصت تحصیل در محیطی که ممکن بود شکوفاتر شوند، محروم می‌شوند.

ریشه‌های افزایش شهریه و اثرات آن بر خانواده‌ها:
افزایش شهریه‌ها دلایل متعددی دارد. هزینه‌های جاری مدارس شامل حقوق معلمان و کادر آموزشی، هزینه‌های نگهداری و تجهیز ساختمان‌ها، به‌روزرسانی امکانات آموزشی و رفاهی، و همچنین لزوم رقابت با سایر مدارس برای جذب دانش‌آموز، همگی در تعیین نرخ شهریه نقش دارند. با این حال، وقتی این افزایش‌ها با درآمد ثابت یا کاهشی خانواده‌ها همخوانی نداشته باشد، مشکل‌ساز می‌شود. بسیاری از والدین در دوراهی انتخاب بین مدرسه دولتی و غیردولتی باکیفیت‌تر، با نگرانی‌های جدی روبرو هستند. این وضعیت می‌تواند منجر می شودکه برخی خانواده‌ها به دلیل ناتوانی در پرداخت شهریه‌های بالا، مجبور به انتخاب مدارسی می شوند که با انتظارات و نیازهای آموزشی فرزندانشان همخوانی ندارد.همچنین دسترسی به آموزش باکیفیت، که تا حدی با میزان شهریه گره خورده است، می‌تواند به تشدید نابرابری‌های اجتماعی و آموزشی منجر شودودرکنار آن نگرانی از تأمین هزینه‌ها و یافتن بهترین گزینه آموزشی برای فرزند، استرس قابل توجهی را به والدین تحمیل می‌کند.
این موضوع باعث می‌شود که تفاوت بین بچه‌هایی که خانواده‌هایشان پول بیشتری دارند و بچه‌هایی که ندارند، در زمینه آموزش بیشتر و بیشتر شود. بچه‌هایی که در مدارس گران‌تر با امکانات بهتر درس می‌خوانند، ممکن است فرصت‌های بیشتری برای یادگیری، فعالیت‌های فوق برنامه و ارتباط با افراد موفق داشته باشند. در مقابل، بچه‌هایی که به دلیل مشکلات مالی در مدارس با امکانات کمتر تحصیل می‌کنند، ممکن است این فرصت‌ها را از دست بدهند. این شکاف می‌تواند در آینده تحصیلی و شغلی آن‌ها تأثیر بگذارد و باعث شود که نابرابری‌های اجتماعی از نسلی به نسل دیگر منتقل شود.
چالش‌های پیش روی مدارس و ضرورت تعادل:
مدارس غیردولتی نیز با چالش‌هایی روبرو هستند. افزایش هزینه‌ها بدون افزایش متناسب شهریه، می‌تواند کیفیت خدمات را تحت تأثیر قرار دهد و حتی بقای مدرسه را به خطر بیندازد. از این رو، یافتن تعادلی بین تأمین هزینه‌های مدرسه و توان پرداخت خانواده‌ها امری حیاتی است.
برخی کارشناسان مخالف فعالیت مدارس غیردولتی و اعلام میزان شهریه‌های بالا هستند و وجود چنین رویه‌ای را موجب ایجاد احساس ناخوشایند دانش‌آموزان مدارس دولتی نسبت به استعدادها و توانایی‌های خودشان می‌دانند.

امان‌الله قرائی‌مقدم، جامعه‌شناس معنقد است ، دولت باید زمینه‌های کافی برای تحصیل کم‌هزینه را در جامعه فراهم کند و پرداخت چنین شهریه‌هایی نه‌تنها منجر به تربیت افراد نخبه نخواهد شد بلکه موجب سرخورده شدن اقشار مستعد اما کم‌درآمد جامعه می‌شود.
به اعتقاداین جامعه شناس ،دانش‌آموزان توانمند و باهوشی در مدارس دولتی تحصیل می‌کنند اما برخی از آنها فقط به این خاطر که توان مالی برای ثبت‌‌نام در مدارس غیردولتی را ندارند، دچار نگرش منفی نسبت به خودشان و خانواده‌شان شده‌اند.
قرائی‌مقدم ادامه داد: انتظار می‌رود دولت، حمایت‌های کافی از معلمان و دانش‌آموزان مدارس دولتی، بویژه در مناطق محروم شود و این حمایت‌ها باید هم معنوی و هم مادی باشد.
با این حال،احمد محمودزاده رئیس سازمان مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش ‌و ‌پرورش معتقد به تحقق عدالت آموزشی با فعالیت مدارس غیردولتی است.
وی اذعان داشت:مدارس غیرانتفاعی به عدالت آموزشی کمک قابل توجهی کرده‌اند و بار بزرگی را از دوش آموزش ‌و‌ پرورش بر داشنه اند، بنابراین باید در برنامه‌ریزی‌های خودمان به این مدارس توجه کنیم و حضور پررنگ‌تری از نظر پرورشی و تربیتی در آنها داشته باشیم.
وی در ادامه اشاره کرد:از آنجا که مأموریت آموزش‌ و‌ پرورش سنگین است و نگاه به این مأموریت با توجه به سند تحول بنیادین و اسناد بالادستی باید به گونه‌ای باشد که فرزندانی در تراز انقلاب اسلامی تربیت شوند.
در خصوص این موضوع مهرداد ویس‌کرمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفت: هرچند اصل بر این است که تحصیل همه دانش‌آموزان تا پایان مقطع متوسطه رایگان باشد اما مدارس غیردولتی می‌توانند بر اساس شرح خدمات خود، برای دریافت شهریه از خانواده‌ها اقدام کنند.
وی با اشاره به تعیین شهریه‌های 4 تا 34 میلیون تومانی برای مدارس غیردولتی، ادامه داد: ما نباید به سمتی برویم که از کیفیت آموزش در مدارس دولتی کاسته شود و از سوی دیگر، برای تحصیلات باکیفیت سراغ غیردولتی‌ها برویم که این یک بی عدالتی محسوب می شود .
به عقیده عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس دولت باید توجه داشته باشد که کیفیت تحصیل و آموزش را در مدارس دولتی ارتقا دهد و مدارس غیردولتی فقط در نقش یاریگر و بازوی کمکی ایفای نقش کنند.
حال با توجه به شرایط اقتصادی خانواده ها وشرایط جامعه وهمچنین تجربه های به دست آمده در سالهای اخیر باید برای حل این معضلات و چالشها تمهیداتی اندیشید به طور مثال :
مدارس باید به طور کامل و روشن توضیح دهند که شهریه‌ای که از والدین می‌گیرند، دقیقاً برای چه چیزهایی هزینه می‌شود.
دولت می تواند در این زمینه از خانواده حمایت کند وبخشی از شهریه را مستقیماً به مدرسه پرداخت کند تا بقیه شهریه برای والدین ارزان‌تر تمام شود.
حتی خود مدارس می‌توانند با کمک خیرین و افراد نیکوکار، صندوق‌هایی ایجاد کنند تا به دانش‌آموزان نیازمند کمک مالی کنند.
“تشویق به مشارکت اجتماعی” یعنی اینکه همه افراد و گروه‌هایی که به نوعی با موضوع شهریه مدارس در ارتباط هستند (یعنی والدین، مدیران مدارس، مسئولان دولتی، معلمان و غیره) با هم صحبت کنند، نظراتشان را با هم در میان بگذارند و سعی کنند راه‌حل‌هایی پیدا کنند که به نفع همه باشد.
وقتی همه با هم همکاری کنند و به دنبال راه‌حل‌های مشترک باشند، احتمال اینکه مشکلات به شکل عادلانه‌تری حل شود، بیشتر می‌شود.
در نهایت بایدگفت، دسترسی عادلانه همگان به آموزش باکیفیت، هدفی است که نیازمند همکاری و درک متقابل تمامی ارکان جامعه، از خانواده‌ها و مدارس گرفته تا نهادهای دولتی و کارشناسان آموزشی است. فصل ثبت‌نام نباید به آزمونی برای توان مالی خانواده‌ها تبدیل شود، بلکه باید فرصتی برای برنامه‌ریزی آینده آموزشی فرزندانمان باشد.