امکان مذاکره با هر دولتی در آمریکا وجود دارد

• سید احمد فاطمی نژاد، استادیار روابط بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد: اگر ترامپ در انتخابات پیروز شد می توان به گونه ای مذاکره کرد که دیپلمات های ایرانی و آمریکایی به فهم مشترکی دست یابند. اساسا دیپلمات موفق، کسی است که در عین توجه به اهداف خود، به میدان مذاکره از دید طرف مقابل نیز نگاه کند. دولت چهاردهم نیز باید به میدان مذاکره از دید ترامپ توجه کند و دغدغه های وی را درک نماید
• اگر اراده نظام سیاسی و مراجع تصمیم گیرنده بر شروع فرایند مذاکرات باشد، به نظر می رسد قانون اقدام راهبردی مجلس نمی تواند مانع اساسی بر سر راه مذاکرات ایجاد نماید
• فارغ از هر اتفاقی که در آمریکا رخ دهد، می توان مذاکرات را پیش برد. گرچه ممکن است با تغییر رئیس جمهور در آمریکا شرایط جدیدی حاکم شود اما اینطور نیست که اساسا هرگونه مذاکره ای محکوم به شکست باشد
• ایران باید سعی کند از تاثیرگذاری هرگونه عامل و بازیگر سوم در روابط خود با کشورهای همسایه جلوگیری نماید. اساسا روابط دو جانبه ایران با کشورهای همسایه نباید با نوع روابط ایران با آمریکا گره بخورد

پدرام کمالی/ مسعود پزشکیان در شرایطی سکاندار قوه مجریه شد که باید کشتی دولت را با انبوهی از مشکلات ریز و درشت، به سلامت به ساحل امن برساند. قیمت سرسام آور ارز، نوسانات شدید طلا و دلار، وضعیت اسفناک معیشتی، عدم پرداخت تعهدات مالی دولت و … قفل هایی است که بنظر می رسد شاه کلیدش در وزارت خارجه و در دستان عباس عراقچی است. دولت پزشکیان برای اینکه به مهمترین وعده انتخاباتی خود یعنی حل مشکلات اقتصادی جامع عمل بپوشاند، باید ابتدا از شر تحریم های اقتصادی خلاص شود. رهایی از بند تحریم ها به همین سادگی نیست. امروز سوالاتی در ذهن توده ها و نخبگان جامعه مطرح می شود که گهگاه راه رسیدن به توافق برای رفع تحریم ها را صعب العبور می نمایاند. قانون اقدام راهبردی مجلس مصوب سال 1399، احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات نوامبر 2024 و امکان بازگشت مکانیسم ماشه، مشکلات احتمالی که ممکن است میان ایران و همسایگان در صورت پیروزی ترامپ رخ دهد، همگی معضلاتی است که دولت برای رفع تحریم ها پیش روی خودش دارد. بشارت نو نیز تلاش کرده در گفت و گو با یکی از اساتید روابط بین الملل راهکارهای مناسب برای پاسخ به این معضلات را بیابد. سید احمد فاطمی نژاد، استاد دانشگاه فردوسی مشهد است که بشارت نو به بحث و گفت و گو با وی پرداخته است. در ادامه مشروح گفت و گو را می خوانید.

قانون اقدام راهبردی مجلس، مانعی قابل حل برای آغاز مذاکرات

فاطمی نژاد با بیان اینکه قانون اقدام راهبردی مجلس تا حدودی مسیر مذاکره را برای دولت چهاردهم دشوار کرده است، اظهار داشت: این چالش به شکلی نیست که بگوییم قانون مذکور مانع مذاکرات خواهد شد بلکه یکسری شرط و شروط گذاشته که هرگونه مذاکره و توافق باید بر اساس تامین شرایط اولیه صورت گیرد. البته اینکه چگونه می شود قانون اقدام راهبردی مجلس را با توافق احتمالی سازگار کرد، راه های مختلفی می توان برای آن متصور بود.

وی ادامه داد: راه نخست اینکه شرط و شروط مذکور در قانون اقدام راهبردی مدنظر مذاکره کنندگان قرار گیرد و خواست قانون گذاران برآورده شود. راه حل دوم این است که قانون دیگری در تکمیل قانون اقدام راهبردی تصویب شود که می تواند برداشت دیگری از این قانون باشد. راه حل سوم اینکه می توان مذاکرات را در قالب های جدید و با عناوین تازه آغاز کرد تا با برداشت موسع از قانون اقدام راهبردی، به مذاکرات ادامه داد. به نظر می رسد می توان مانع قانون اقدام راهبردی را برای وزارت خارجه دولت چهاردهم حل کرد.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر اهمیت جایگاه اراده نظام جمهوری اسلامی برای از سرگیری مذاکرات، گفت: اگر اراده نظام سیاسی و مراجع تصمیم گیرنده بر شروع فرایند مذاکرات باشد، بنظر می رسد قانون اقدام راهبردی مجلس نمی تواند مانع اساسی بر سر راه مذاکرات ایجاد نماید.

ایران از توافق عجولانه با آمریکا پیش از انتخابات خودداری کند

فاطمی نژاد همچنین در خصوص انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر 2024 و تاثیر آن بر فرایند مذاکرات آینده دولت چهاردهم با 5+1 اظهار کرد:  انتخابات ریاست جمهوری آمریکا موضوع مهمی برای آینده مذاکرات و چشم انداز آینده وزارت خارجه دولت چهاردهم است. در این خصوص به نظر می رسد می توان موارد تعیین کننده ای را مدنظر داشت. اولا اینکه احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا وجود دارد و همان طور احتمال شکست وی را نیز می توان متصور بود. پس با قطعیت نمی توان اعلام کرد ترامپ در انتخابات آینده آمریکا پیروز می شود. اتفاقا با توجه به نظرسنجی های موجود امکان پیروزی کامالا هریس بیشتر است.

وی افزود: حتی با در نظر گرفتن احتمال پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، فرض دیگری می توان مطرح کرد که شاید خود ترامپ نیز دنبال مذاکره باشد یعنی این احتمال وجود دارد حتی در صورت انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده، دولت او سیاست متفاوتی با سیاست دوره قبل در پیش بگیرد و سعی کند زمینه مذاکره با ایران را تسهیل نماید.

این مدرس روابط بین الملل با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران نباید مذاکره در خصوص موضوع هسته ای را با عجله انجام دهد و بخواهد پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به سرعت به نتیجه برسد، خاطرنشان کرد: فارغ از هر اتفاقی که در آمریکا رخ دهد، می توان مذاکرات را پیش برد. گرچه ممکن است با تغییر رئیس جمهور در آمریکا شرایط جدیدی حاکم شود اما اینطور نیست که اساسا هر گونه مذاکره ای محکوم به شکست باشد. از این نظر نباید این خط قرمز را برای خودمان تعریف کنیم که حتما تا پیش از نوامبر 2024 به نتیجه برسیم چراکه اساسا این امر امکانپذیر نیست.

برجام از حیز انتفاع خارج شده است

فاطمی نژاد با اشاره به اینکه در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی نیز امکان مذاکره میان ایران و آمریکا فراهم بود، افزود: در همان دوران ریاست جمهوری حسن روحانی نیز دونالد ترامپ برای مذاکره با ایران ابراز تمایل می کرد منتها ترامپ به مذاکره با ایران در قالب برجام موافق نبود. وی همواره برجام را به عنوان دستاوردی برای دولت دموکرات ها بحساب می آورد؛ بنابراین به دنبال گزینه ای جدید و متفاوت از اوباما برای مذاکره با ایران می گشت. هرچند ایران نیز درخواست رئیس جمهور سابق آمریکا برای مذاکره خارج از چارچوب برجام را نپذیرفت. اقدام منطقی بود. ایران معتقد بود هیچ تضمینی از سوی دولت آمریکا برای پایبندی به قرارداد جدید بین دو دولت وجود ندارد.

این استاد دانشگاه همچنین با تاکید بر اینکه برجام از حیز انتفاع خارج شده، اظهار کرد: هر مذاکره ای با دولت آمریکا می تواند به عنوان نقطه شروع باشد و مذاکرات جدید را به برجام گره نزند. در صورت پیروزی کامالا هریس در انتخابات ریاست جمهوری، برجام می تواند مقدمه ای برای توافق باشد و اگر ترامپ در انتخابات پیروز شد باید به گونه ای مذاکره کرد که دیپلمات های ایرانی و آمریکایی به فهم مشترکی دست یابند. اساسا دیپلمات موفق کسی است که ضمن توجه به اهداف خود، به میدان مذاکره از دید طرف مقابل نگاه کند. دولت چهاردهم باید به میدان مذاکره از دید ترامپ توجه و دغدغه های وی را درک نماید.

روابط ایران با کشورهای همسایه به روابط با آمریکا گره نخورد

وی با تاکید بر اهمیت گسترش روابط با کشورهای همسایه برای دولت چهاردهم، اظهار کرد: کشورهای همسایه می توانند به عنوان شاه راه تنفسی ایران ایفای نقش نمایند. برخی از شرکای تجاری ایران در میان کشورهای همسایه ایران قرار دارند. ارتباط مسالمت آمیز ایران با کشورهای همسایه به خصوص کشورهای عربی برای ایران مفید است.

وی در پایان در پاسخ به سوال خبرنگار بشارت نو در خصوص اینکه آیا کشورهای همسایه در قبال ایران رفتاری مستقل از آمریکا خواهند داشت یا خیر، خاطرنشان کرد: ایران نباید خود را درگیر اینگونه مسائل کند. ایران باید سعی کند از تاثیرگذاری هرگونه عامل و بازیگر سوم در روابط خود با کشورهای همسایه جلوگیری نماید. اساسا روابط دو جانبه ایران با کشورهای همسایه نباید با نوع روابط ایران با آمریکا گره بخورد.