ناهماهنگی و عدم انسجام در دولت پزشکیان مشهود است

«زهرا نژادبهرام» استاد دانشگاه در گفت وگو با«بشارت نو» با تأکید بر رفع مشکلات اقتصادی:
پیمان جهانیان/ کنش گری دولت پزشکیان نسبت به حل بحران های کشور چگونه بوده و دولت به چه میزان بر بحران ها که عمدتأ ناخواسته بوده غلبه پیدا کرده است؟آیا پایگاه اجتماعی دولت در یک سال و چند ماه گذشته تقویت شده یا تضعیف؟«بشارت نو» برای پاسخ به این سوالات و تحلیل و بررسی ابعاد مختلف سیاست های دولت چهاردهم با «زهرا نژاد بهرام»، عضو سابق شورای شهر تهران استاد دانشگاه و فعال سیاسی گفت وگو کرده که در ادامه می خوانید.
*معادلات و تنش های بین المللی به چه میزان روی عملکرد دولت پزشکیان تأثیر گذاشت؟
معادلات بین المللی در دولت پزشکیان به صورتی بوده که ما آغاز کننده و تصمیم گیرنده اولیه نیستیم و حتی برخی اتفاقات را پیش بینی نیز نمی کردیم. در واقع در برخی مسائل در شرایطی قرار می گیریم که ناچار می شویم وارد مسائلی شویم که خواسته خودمان نبوده اما باید برای آن راه حل پیدا کرد. نکته دیگر اینکه نوعی عدم هماهنگی و انسجام در دولت وجود دارد.این تصویری نیست که امروز به وجود آمده باشد و بلکه از ابتدای شکل گیری دولت و علی رغم همه بحران های اقتصادی و بین المللی و به خصوص جنگ12 روزه وجود داشته است.به نظر می رسد در دولت جزایر جداگانه ای وجود دارد که هر کسی کار خود را انجام می دهد و هیچ پل و شبکه ای بین آنها وجود ندارد.در واقع هر جزیره براساس آنچه تشخیص می دهد عمل می کند و تنهابه نهادهای قدرتی پاسخ می دهد که در آن زمینه فعالیت می کند.این وضعیت بدون در نظر گرفتن اهداف دولت و مسیری که رئیس جمهور در پیش گرفته به وجود آمده است. تصمیماتی که در دولت گرفته می شود از سوی دیگران حمایت و پشتیبانی نمی شود و انگار تصمیماتی که گرفته می شود تنها با مدیر مربوطه است.شکافی که در کابینه به وجود آمده سیگنال های خوبی را به جامعه ارسال نمی کند.
*با چنین شرایطی چگونه می توان نسبت به حل مشکلات و به خصوص وضعیت معیشتی مردم نسبت به دولت خوشبین بود؟
به هر حال واقعیت ها را باید بیان کرد. اختلافات در درون و بیرون دولت مشهود است. به نظر می رسد تنها مأمن رئیس جمهور برای تکیه کردن مردم هستند.صراحت و صداقت رئیس جمهور که جز ویژگی های برجسته ایشان است در ارتباط با مردم بیشتر بروز و ظهور پیدا کرده تا نهادهای قدرت.با این وجود رئیس جمهور همه واقعیت ها را به مردم نمی گوید. چه بسا اگر رئیس جمهور بخواهد اختلال های به وجود آمده ناشی از عدم انسجام کابینه را مرتفع کند و راهی باز کند می بایست با مردم به صورت صریح گفت وگو کند و مسائل را بی پرده بازگو کند.البته برخی از اختلال هایی که در اداره کشور وجود دارد به دلیل دخالت برخی نهادهای قدرت است.نشست سران قوا نیز دیگر جایی است که رئیس جمهور می تواند به آن تکیه کند و به وسیله آن مشکلات کشور را حل کند.دو مسأله ای که رئیس جمهور با تأکید بر آنها توانست در انتخابات ریاست جمهوری به موفقیت دست پیدا کند رفع مشکلات اقتصادی مردم و همچنین حل بحران های بین المللی پیرامون ایران بود.

*عدم تحقق همین دو مطالبه در کاهش پایگاه اجتماعی دولت پزشکیان تأثیر نگذاشت؟
ما در عرصه بین المللی اگرچه وارد گفت وگو شده ایم اما هنوز نتوانسته ایم پاسخ مناسب دریافت کنیم.البته ریشه این بحران در گذشته است و کسانی که به شکل های مختلف مسیر دیپلماسی ایران نسبت به جهان را مسدود کرده اند باید نسبت به وضعیت موجود پاسخگو باشند.در یک سال ابتدایی دولت آقای پزشکیان نیز اتفاقات عجیب و غریب زیادی در زمینه سیاست خارجی رخ داد که در دولت های گذشته رخ نداده بود. ترور اسماعیل هنیه در تهران،جنگ12 روزه ایران و اسرائیل و حمله آمریکا به تأسیسات اتمی ایران از جمله اتفاقاتی بود که در این مدت رخ داد.تغیراتی که در شورای عالی امنیت ملی رخ داد به دلیل نگرانی هایی بود که در زمینه افتراق در سیاست خارجی کشور رخ داده بود. از سوی دیگر این تغییرات امیدواری هایی را نیز داشت که فردی مدیریت این نهاد را برعهده گرفته که از تجربیات زیادی برخوردار است و عقلانیت در تصمیم گیری ها را افزایش می دهد.با این وجود هنوز انتظاراتی که از دولت پزشکیان در زمینه سیاست خارجی وجود داشته محقق نشده است.
*شما عنوان می کنید تکیه اصلی پزشکیان روی مردم است.دولت پزشکیان برای زمینه سازی مشارکت مردم در تصمیم گیری ها چه اقداماتی کرده است؟
واقعیت این است که در بسیاری از قوانین و ادبیات گفت وگویی مدیران کشور در سطوح مختلف با کلمه مشارکت روبرو هستیم اما عملا مفهوم مشارکت بیشتر همراهی با تصمیم گیری های مدیریت است تا تحقق واقعی معنای مشارکت.در متن همه برنامه های توسعه کشور بعد از انقلاب،در متن همه طرح های توسعه شهری ،در کلام همه مدیران این کلمه به طور

مداوم تکرار می شود اما خروجی ملموسی برای آن متصور نیست. شاید اشکال در کلمه است یا شاید بیشتر تعارفی برای قوام دار کردن عبارتها باشد. هر چه هست خروجی مشارکت در میان همه تصمیم گیریها و تصمیم سازی ها در ایران به صورت ناقص یا محدود بوده است .با نگاهی به اقتصاد ، سیاست ، اجتماعی و فرهنگی به رغم حضور شهروندان در عرصه فعالیت اما معنای واقعی مشارکت دیده نمی شود یا کمرنگ است. این مهم نه به دلیل عدم حضور بلکه به معنای عدم اثر گذاری برای ایجاد بهبود و تغییر است.اگر مشارکت به معنای آرنشتاین که در سال ۱۹۶۹ تعریف کرده باشد و معنای آن از مداخله حداقلی تا مشارکت حداکثری که در مشارکت سیاسی معنا می شود تبیین شود مشارکت امروزین درایران در سطوح پایین این نردبان قرار دارد؛ اگر چه مظاهری از آن در انتخابات ها به صورت محدود در حوزه سیاسی که آخرین پله این نردبان است مشاهده می شود اما صرفا حضور نه نظارت و اثر بخشی در ادامه مسیر انتخاب.
*چرا چنین اتفاقی رخ داده است؟
در نظام حکمرانی ایران مشارکت بیشتر به معنای بهره بردار تعریف شده است . مشارکت امروز درایران بیشتر همراه ساختن دیگران با من است. اگر فرصت مشارکت در بستر نهادهای سیاسی و تشکلهای دولتی فراهم می شود بیشتر به این معنا است که از ظرفیت مردم یا شهروندان برای تحقق اهداف سازمان ها استفاده شود در حالی که مشارکت معنایی گسترده دارد.براساس برخی تعاریف مشارکت عبارت است از دخالت دادن و درگیر کردن مردم در فرآیندهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی‌ که بر سرنوشت آن‌ها اثر می‌گذارد. با این تعریف مفهوم مشارکت یک جهان بینی است که افراد دراین معنا باید مسئولیت پذیر و عمل کننده باشند تا بتوانند اثر گذار هم بمانند.
درایران مفهوم مشارکت به معنای دیگری ظاهرا شکل گرفته و آن اینکه افراد درزمان فراخوان ها وارد میدان شوند و در نهادهای رسمی و دولتی فقط همراه باشند و انجام دهنده نه تاثیر گذار و تصمیم ساز و حتی تصمیم گیر. تدوام این رویکرد موجب کاهش احساس شهروندی در میان شهروندان می شود ودر نهایت شکاف جدی را میان دولت به معنای اعم کلمه و مردم یا به عبارت دیگر شهروندان ایجاد می کند.شهروندان زمانی می توانند دراین امر همراه گردند که ایده آلها و دیدگاهها و نظرات آنها مفهوم پیدا کند و یا حداقل شنیده و ارزیابی گردد؛ نه آنکه نسخه ای طراحی گردد و بعد در خواست مشارکت از آنها بدون در نظر گرفتن ایده ها و راههای مورد نظر آنان صورت پذیرد.